Ton Christianen RSBA is verzuimspecialist bij Pyxus, organisatieadviesbureau voor verzuim en re-integratievraagstukken. Christianen schrijft over opvallendheden, onwaarheden en eigenaardigheden, ditmaal een persoonlijker column: verzuim door maagverkleining, eigen schuld dikke bult?
Ken je dat? Dat je iets leest en dat je jezelf afvraagt: “watte? Wat staat daar nu? Lees ik dat goed?” En heel even, voor een klein momentje, bevind je je dan in een soort tijdelijke staat van verwondering en vertwijfeling. “Dat kan toch niet, ik móet het wel verkeerd lezen. Kan niet anders. Ik moet wel vierkante ogen hebben omdat ik al te lang achter het scherm zit” Maar heel snel komt de realiteit weer terug en dan besef je dat wat je leest, er echt staat.
Zo’n moment had ik bij het lezen van een artikel in HR Magazine, geschreven door een casemanager. Het artikel draagt de titel ‘Cosmetische ingreep, verlof of verzuim’. Ik denk bij een cosmetische ingreep aan het opvullen van je lippen met botox etc. Deze casemanager echter niet. Die heeft het in deze over een ooglidcorrectie en een maagverkleining. Bij dat laatste ging ik even wat rechterop in de stoel zitten. Stelt deze casemanager nu dat een maagverkleining een cosmetische ingreep is? In kader van transparantie en om te voorkomen dat ik woorden eenzijdig uitleg; onderstaand de link naar het betreffende artikel.
En als het niet zo schrijnend en waanzinnig stigmatiserend is voor heel veel mensen die een maagverkleining ondergaan, had ik er hartelijk om kunnen lachen. Nog even los van het feit dat er zaken in staan die helemaal niet kunnen dan wel niet zijn weerslag vinden in wetgeving. (Er staat geen naam bij, dus vandaar dat ik elke keer op deze onpersoonlijke wijze refereer naar de auteur van het artikel)
Strekking van het artikel van de casemanager is dat het aan de bedrijfsarts is om te beoordelen of er sprake is van een medische indicatie/medische noodzaak. Als die er is, zoals in zijn/haar voorbeeld de conclusie was bij een maagverkleining, dan is het verzuim gelegitimeerd. Maar in dit artikel lopen er een aantal zaken toch echt door elkaar.
Valt een maagverkleining onder de noemer ‘cosmetische chirurgie’?
Volgens de casemanager dus wel, maar wat blijft er van die visie overeind als je e.e.a. nader bekijkt? Ik hanteer daarbij overigens het uitgangspunt dat als er sprake is van een maagverkleining, er wordt gerefereerd aan een gastric bypass. Er zijn meerdere manieren om een maag te verkleinen, al dan niet permanent, maar alle varianten bij mij bekend (ik ben geen bariatrisch arts, dus kan ik me daar in vergissen) vergen een operatieve ingreep. Maar laten we ons focussen op de gastric bypass.
We zullen dus eerst inzichtelijk moeten krijgen wat nu wordt verstaan onder “cosmetische chirurgie”. De Nederlandse Vereniging voor Cosmetische Chirurgie (NVVCC) zegt daarover op hun website: “Cosmetische chirurgie is gericht op de behandeling van de gezonde mens die een verfraaiing van zijn/haar uiterlijk wil bewerkstelligen…”
Een medisch terminoloog omschrijft cosmetische chirurgie als volgt: “Chirurgie die zich bezighoudt met het mooier maken van het lichaam zonder dat dit medisch nodig is… Cosmetische chirurgie is een behandeling waarbij mensen worden geopereerd zonder dat er een medische reden (noodzaak) is. Ze zijn dus niet ziek en er is niets kapot wat moet worden hersteld…”
Ok. Dat is helder. Nu even doorredeneren; om voor een maagverkleining in aanmerking te komen, moet er dus sprake zijn van overgewicht (ik laat hierbij mogelijke andere medische aandoeningen waarbij een maagverkleining van toepassing is, even buiten beschouwing). Iemand die immers een goed BMI heeft en geen andere gerelateerde klachten, zal dus niet zo snel op de operatietafel belanden voor een maagverkleining. Sterker nog, je dient boven een bepaald BMI te moeten zitten wil een chirurg/specialist instemmen met een gastric bypass. Kort door de bocht gezegd; als je niet zwaar genoeg bent zal een behandelend specialist in principe geen toestemming geven voor een operatie. Dus; er moet sprake zijn van een serieuze mate van overgewicht. Obesitas noemen ze dat, wat ook weer verschillende gradaties kent, tot aan morbide obesitas aan toe.
Obesitas is een ziekte
In 2003 stelde de Gezondheidsraad al dat obesitas een chronische aandoening is. In 2005 werd dat nog eens onderschreven en in 2008 is er in een nieuwe multidisciplinaire richtlijn afgesproken dat obesitas een chronische ziekte is. Hoogleraar voeding en gezondheid Jaap Seidell (Vrije Universiteit) verwoord in een artikel uit december 2008: “…Het belangrijkste van de richtlijn is dan ook de vaststelling dat obesitas een chronische ziekte is. Dat hadden we in Nederland nog niet besloten.”’
Van obesitas is dus al rond het begin van de 21e eeuw vastgesteld dat het een ziekte is. In 2010 is de Zorgstandaard Obesitas gepubliceerd in opdracht van het Ministerie VWS. Er zijn ook andere wetenschappelijke geluiden die minder stellig zijn over het gegeven dat obesitas een ziekte is, maar vooralsnog stelt de Gezondheidsraad en Obesitas Zorgstandaard dat het wel gaat over een ziekte. De ruimte in de column is te kort om hier een hele wetenschappelijke onderbouwing voor te geven dan wel om alle “vóórs en tegens” te vermelden. Gaat het ook niet om. Stelling is dat obesitas wordt erkend als een ziekte. Daarmee wordt gelijk de veronderstelling/aanname van de casemanager dat maagverkleining onder de noemer “cosmetische chirurgie” valt, naar de prullenbak verwezen omdat het gaat om een ziekte terwijl er bij cosmetische chirurgie geen sprake is van ziekte.
Valt een medische ingreep onder “verlof” of “verzuim”?
De casemanagers stelt dat er een medische noodzaak voor de ingreep moet zijn. In geval van aanwezigheid medische noodzaak, dan wel verzuim. In geval van uitblijven medische noodzaak, dan geen verzuim. Dan maar de ingreep in eigen tijd, dus verlof.
De wet zegt daar wat anders over. BW 7:629, lid 1 stelt met zoveel woorden dat een medewerker recht heeft op loon indien de bedongen arbeid niet verricht kan worden als de arbeidsongeschiktheid het gevolg is van ziekte, zwangerschap of bevalling. De óórzaak van de ziekte, is daarbij niet relevant. Dus op grond daarvan is een mogelijke discussie of een maagverkleining onder het kopje “verlof” of “verzuim” valt, per definitie een “non-discussie”.
Maagverkleining is geen verfraaiing van je lichaam
Ik word wat weeïg in de maag bij de gedachte dat de casemanager, hopelijk onbewust, stelt dat mensen die een gastric bypass ondergaan, dat doen ter verfraaiing van hun lichaam, want dat is dus wat cosmetische chirurgie betekent. Ik kan je toch echt verzekeren dat als je vraagt aan mensen die een dergelijke zware operatie moeten ondergaan c.q. al hebben ondergaan, niet zullen aangeven dat dat ze de operatie hebben laten doen enkel om er maar wat beter uit te zien. Die voelen zich (zacht gezegd) niet prettig, voelen zich vaak zowel fysiek, mentaal als sociaal belemmerd. En nee, (extreem) overgewicht is geen keuze. Het zal uiteraard zo zijn dat er mensen zijn die overgewicht hebben enkel als gevolg van een verkeerd eetpatroon, te weinig beweging etc. En kunnen vaak ook wel geholpen worden als er meer aandacht is voor leefstijl. Absoluut. Maar het gros van de mensen die leidt aan obesitas, komt daar zelfstandig niet meer uit. Daar liggen vaak ook psychische problematieken of andere dieperliggende vraagstukken aan ten grondslag.
Obesitas patiënten voeren niet alleen een strijd tegen obesitas, maar ook tegen de (vaak bevooroordeelde) omgeving.
Waarom ik hier zo stevig op reageer? Omdat in mijn zeer directe omgeving meerdere mensen een gastric bypass operatie hebben ondergaan, waaronder mijn vrouw. Ik heb dus van dichtbij de járenlange strijd meegemaakt die ze heeft doorstaan. Een strijd die ze al voerde vanaf jongs af aan, dus allang voor dat ik haar kende. Van kinds af aan al naar een diëtist gestuurd tot dat ze oud genoeg was om daar haar eigen keuzes in te maken, alle diëten die je maar kan verzinnen zijn bij ons al de revue gepasseerd, obesitaskliniek, sporten onder begeleiding, noem maar op. De frustratie, de pijn, het steeds kleiner worden van sociale omgeving, de fysieke ongemakken, klachten en beperkingen, de strijd. De continue, jarenlange strijd die wordt gestreden tot aan het besluit, in goed overleg met huisarts en andere medisch specialisten, dat niets anders meer helpt en dat de gastric bypass de enige resterende oplossing is. Het gevecht niet alleen tegen de aandoening, maar ook tegen de omgeving. De omgeving die in veel gevallen gevraagd, maar met name ook ongevraagd, meent daar een mening over te moeten hebben en die ook te mogen ventileren. Je mag van mij van alles vinden en in je hoofd heb je alle ruimte om dat te uiten, maar houd je kaken op elkaar als we er niet om vragen…!
Ter illustratie een zeer selecte greep uit hetgeen bij haar voorgevallen is: Wildvreemden die op een terras naast je zitten en zeggen “zou je dat koekje wel nemen, je bent al zo dik…” Als je een kledingwinkel in komt om kleding te kopen voor de kinderen, dat de verkoopster direct naar je toekomt en zegt “in uw maat hebben we niets hoor!” Een hoogbejaarde man die in de supermarkt, terwijl hij achter ons in de rij staat bij de kassa, in het karretje kijkt en vervolgens met luide stem tegen mijn vrouw zegt “ik snap wel dat hoe je aan dat figuur komt” niet wetende dat we voor een familiediner van 12 mensen inkopen aan het doen waren. Op dat moment moest ik wel heel erg mijn best doen om me in te houden want éigenlijk wilde ik die man met een rotgang over de lopende band trekken vergezeld met een paar beuken op zijn hoofd. Maar ja, dat doe je dan toch maar niet.
Eigen schuld?
Wil ik hier nu een zielig verhaal op hangen of medelijden opwekken? Geenszins! Ik wil alleen aangeven dat obesitas een aandoening is waar veel mensen aan lijden en waar veel mensen een jarenlange strijd voor aan het leveren zijn. Maar nog steeds beschouwen veel mensen het nog als een kwestie van “ieder pondje gaat door het mondje” en dus “eigen schuld, dikke bult”, zonder zich te beseffen wat eraan ten grondslag ligt. En het artikel van de casemanager draagt niet bij aan een goede bewustwording. Sterker nog, werkt stigmatisering in de hand. Want als het de trend is om dergelijke ingrepen ter discussie te stellen omtrent noodzaak tot loondoorbetaling, ken ik er nog wel een paar.
Hartinfarct door stress? Eigen schuld! Huidkanker door te veel in de zon te liggen? Eigen schuld! Longkanker door roken? Eigen schuld? Leid je dus aan kanker als gevolg van roken of te veel in de zon en heb je een operatie nodig? Zelf betalen dan wel operatie uitvoeren in eigen tijd! Ga maar met verlof! In artikel BW 7:629 lid 3 sub a staat dat er bij opzet geen sprake is van loondoorbetaling. En als je rookt, dan weet je toch dat je ziek kan worden? Staat op de verpakking. Te lang in de zon? Opzet. Je weet toch immers op grond van beschikbare, wetenschappelijk gevalideerde informatie dat een overdaad aan zon voor langere tijd, kan leiden tot huidkanker…….Vind ik dat echt? Nee, natuurlijk niet. Maar dat is wel een soortgelijke redenatie als welke de casemanager (onbewust) insinueert als wordt aangegeven dat de bedrijfsarts na moet gaan of er een medische indicatie voor de cosmetische chirurgie is in relatie tot de maagverkleining.
Ik ga ervan uit dat de casemanager dit niet bedoeld heeft. Mijn relaas en onderbouwing van de incorrectheid van dit artikel is dus niet enkel gebaseerd op wat ik voel en dus emotie, maar ook op basis van feiten, wetten, richtlijnen, regels. Ratio.
Maar bewust of onbewust, als dit het kennisniveau is van de casemanagers dan wel kenmerkend voor de organisatie waar hij/zij voor actief is, dan maak ik me toch wel ernstig zorgen over de inhoud van de kwaliteit van dienstverlening aan hun cliënten, zowel werkgevers als medewerkers.
De link naar het artikel: https://www.hrpraktijk.nl/topics/ziekteverzuim-re-integratie/achtergrond/cosmetische-ingreep-verlof-verzuim
Ton Christianen RSBA
Reageren kan via: t.christianen@pyxus.nl
Verzuim door maagverkleining, eigen schuld dikke bult?
