Schoonmaak herrijst uit chaos?!

 

Naast organisatieadviseur en auteur is Jaap Peters ook voorzitter van het Chaosforum Nederland (www.chaosforum.com), dat vanuit de gedachte van “new science”een bijdrage wil leveren aan het beter functioneren van organisaties. In dit artikel komt ook Edward Essenberg aan het woord met wie ik sprak naar aanleiding van de opmerkingen en ideeën van Peters. Essenberg kent de schoonmaakbranche van binnenuit en is werkzaam geweest voor onder andere CSU en ISS. Thans is hij directeur /eigenaar van Clean Result Facility Services uit Hilversum.

 

“Daar waar bedrijven niet langer op een normale manier hun geld kunnen verdienen, en waardoor feitelijk het eind van een gezonde bedrijfsvoering in zicht is, ontstaat chaos” steekt Peters gelijk van wal. “De grens is bereikt tussen wat het kost en wat het mag opbrengen. Dit impliceert dat er “gerommeld” gaat worden en dat is gedrag wat niet bij een volwassen business past.”

In een later gesprek kwalificeert Essenberg dit als: “uren jatten” en stelt hij dat “als de big 5 in de schoonmaak alle uren moeten maken die zij geoffreerd hebben deze binnen 4 weken failliet zijn”.

Het krijgt allemaal iets weg van een kat in het nauw die rare sprongen maakt. De schoonmaakbedrijven zeggen niet anders te kunnen want er zal toch iets verdiend moeten worden. Peters: “De belangen, zeker bij de grotere bedrijven, zijn groot. Voor deze bedrijven is het prettiger de ogen te sluiten. Ze zullen in eerste instantie trachten recht te praten wat krom is. Immers, in hun hoofd blijft het namelijk wel kloppen. Als je geen geld hebt om je auto een grote beurt te laten geven, dan laat je dit toch ook achterwege? Maar ja op een gegeven moment ontdek je dat de grens van toelaatbare is bereikt. Het voordeel van het bereiken van die grens is dat je aan het begin staat van verandering.”

 

Peters: “In Zembla zie je de schaamte van de schoonmakers. Over het feit dat ze de werkzaamheden door ondermeer de verlaagde ureninzet niet goed kunnen uitvoeren. Schaamte komt van binnen uit en feitelijk is het een zeer positief signaal. In die zin dat schaamte gepaard gaat met vakmanschap.” Hetgeen ook impliceert dat vele schoonmakers hun beroep, en terecht, als een volwassen vak beschouwen. De norm om vakmanschap te leveren ligt bij de schoonmaker hoger dan bij het management, vandaar de schaamte. De essentie van vakmanschap is het feit dat collega’s elkaar kunnen beoordelen. Zo weet bijvoorbeeld de ene arts goed wat een andere arts in bepaalde situaties zal doen, weet een Japanse visser hoe zijn Nederlandse collega de vangst binnenhaalt en weet de schoonmaker in Frankrijk hoe zijn Nederlandse collega een vloer in de was zet. Managers hebben minder last van schaamte, zij oefenen immers geen echt vak uit. Ze hebben mogelijk ooit een zogeheten twee daagse sop- stage doorlopen en na afloop opgelucht kunnen vaststellen dat dit niet hun dagelijkse activiteit is. Bij kleinere organisaties beschikt de directeur/eigenaar dikwijls ook over de vakdiploma’s, zodat zij dichter bij hun product en primaire processen staan. In dit segment ligt de problematiek vooral bij de marge-erosie veroorzaakt door de grotere bedrijven, de adviseurs en opdrachtgevers. Bij de grootste bedrijven zijn de primaire processen dikwijls ondergeschikt aan belangen van de aandeelhouders, dit is een knelpunt.

Essenberg hierover: “Ze moeten de guts hebben om tegen Nedtrain, Schiphol of een NS te zeggen: zoek het maar uit met je schoonmaak, wij denken aan onze mensen en onze naam!

Of de tender bij Shell die miljarden winst maakt, is het dan noodzakelijk om toch maar weer het schoonmaakbedrijf uit te wringen? Wij zeggen nee tegen deze onverantwoorde en ongezonde tender, maar diverse bedrijven hebben hier wel aan mee gedaan.”

 

“Vanuit de onderstroom bij chaos ontstaat vaak ook weer een oplossingsrichting de zogenaamde zelforganisatie”, stelt Peters hoopvol vast. Enkele voorbeelden verduidelijken dit. Zo is in Amerika het “organizing”model in opkomst. De schoonmakers (georganiseerd) wenden zich voor onderhandelingen niet meer tot het management van het schoonmaakbedrijf maar direct tot de opdrachtgever en/of diens aandeelhouders. Peters: “In dit geval doet men een moreel appel op opdrachtgevers/aandeelhouders als mensen bijvoorbeeld worden onderbetaald. De loyaliteit van de schoonmaker ligt immers veelal eerder bij de opdrachtgever waar hij de werkzaamheden verricht dan bij de feitelijke werkgever het schoonmaakbedrijf. Via dit model wordt beter begrip gekweekt en worden snel successen geboekt laten. Dit laten een aantal praktijkvoorbeelden in onder andere New York zien.” 

Het gevaar van inbesteding ligt vervolgens ook op de loer. “Wellicht zijn de medewerkers hier in bepaalde situaties zelfs wel beter mee af en is de kwaliteit van het werk daarmee gediend”, filosofeert Peters.

 

In ieder geval, “organizing” is een model wat de Commissie Code Goed Opdrachtgeverschap onder leiding van van good-old Kees Blokland maar in de overwegingen moet meenemen. Het ontgaat mij overigens volledig waarom het eerdere convenant initiatief van Masterkey en CNV niet op één of andere wijze aan deze Commissie gekoppeld is. Navraag bij Jan Halfman van Masterkey leert mij dat hij hiertoe nimmer benaderd is en reageert hierop met het veelzeggende statement: “Je kan wel in allerlei commissies zitten en praten, maar je kan het ook gewoon doen!” 

Ook het zich afscheiden van grotere organisaties is een risico waarvoor de schoonmaakbranche haar ogen niet kan sluiten. Peters geeft als voorbeelden de Buurtzorg, een verzelfstandigde groep voortgekomen uit Thuiszorg en de Zorgboerderij in plaats van het Verzorgingstehuis. Zowel de Buurtzorg als de Zorgboerderijen richten zich daadwerkelijk op het zorgelement, waardoor het aanbod van klanten en nieuwe medewerkers enorm is. “Bij een Zorgboerderij zie je dus branchevervaging optreden. Bij de Buurtzorg zie je alle managers verdwijnen”, stelt Peters.

Ook hoor je de kleine en middelgrootte bedrijven zich hardop afvragen wat het lidmaatschap bij OSB hen brengt. Essenberg: “Zolang de big 5 in het bestuur zit van mijn leven niet, dan word ik liever lid van de bond. Ik zie geen enkele toegevoegde waarde.” Hetzelfde geluid, zij het met een andere nuancering, hoor je van meerdere bedrijven, waarbij zelfs hardop de suggestie gedaan wordt waarom er geen werkgeversorganisatie voor het MKB in het leven wordt geroepen. Terug in de tijd.

 

Ja beslist, alleen gaat dit niet vanzelf! De essentie van het schoonmaken houdt niet op te bestaan. Er is immers geen sprake van vraaguitval. Er is sprake van vakbekwame medewerkers, er zijn opleidingsmogelijkheden, mogelijkheden tot uitbreiding aan services etc. “Maak dan wel serieus werk van SVS opleidingen en doe het niet af met een nietszeggend bedrijfscertificaatje wat meer bedoeld is voor commerciële doeleinden” aldus Essenberg.

Peters stelt dat de grotere bedrijven beter zullen gedijen bij een plattere organisatiestructuur. “Minder managen en meer organiseren, impliceert minder staf en dus minder kosten. Weg met de cul
tuur van het vinkjes zetten bij ondermeer kwaliteitssystemen, maar volledig de focus op optimalisatie vakmanschap zoals in de Buurtzorg.”

 

 

De branche ziet dat het anders moet, dat de grens bereikt is. Hago bijvoorbeeld vraagt zich in haar Jaarbericht juni 2010 af of haar deelname aan Zembla geen economische zelfmoord is. Het bedrijf gaat zich vanaf nu actief verzetten tegen de ontstane prijswaanzin. Doorgaan op de huidige voet betekent immers het failliet van de branche. Het bedrijf geeft toe aan deze situatie zelf mee te hebben gewerkt maar belooft dat het vanaf nu radicaal anders zal gaan.

In een goede dialoog tussen opdrachtgevers, opdrachtnemers en adviesbureaus zal er keihard gewerkt moeten worden aan het herstel van vertrouwen en aan een duurzame schoonmaakindustrie. Waar schoonmakers weer voldoening in hun werk krijgen en trots kunnen zijn, zonder dat zij last krijgen van beroepszeer. Ik verneem dergelijke geluiden van diverse kanten, het is nu de hoogste tijd om invulling te geven aan deze schone woorden, de rug te rechten en de opdrachtgevers te overtuigen want anders is het eind van de levenscyclus schoonmaak inderdaad nabij. Ons wacht een schone taak!

 

Henk Cornelisse is directeur van Facility Specialists (www.facility-specialists.nl)

en lid van de redactieraad van Clean Totaal.

 

Reageren op dit artikel? redactie@www.cleantotaal.nl

 

Reacties: (1)

 

22-10-10 – Ella Blommaert-Zander, Algemeen Direceur Ruud Zander Schoonmaakbedrijf