NedTrain, Hago en FNV op doodlopend spoor?

Het in 2012 tot stand gekomen en luid bejubelde mega treinschoonmaakcontract tussen Hago Rail Service (HRS) en NS/Nedtrain dreigt voor zowel schoonmakers als uitvoerend schoonmaakbedrijf op een fiasco uit te gaan lopen. De schoonmaak van de treinen, met een contractwaarde van zo’n 30 miljoen euro per jaar, leidt volgens FNV Bondgenoten tot een onacceptabele verhoging van de werkdruk en bezuinigen zouden over de ruggen van schoonmakers gaan. Voorts zou Hago, via haar werkmaatschappij Hago Rail Services (HRS), met een verlies van zo’n 6 miljoen euro op dit contract worden opgescheept en drastische maatregelen moeten nemen. Wat is er allemaal aan de hand op het spoor? Redacteur Henk Cornelisse sprong op een rijdende trein om nader onderzoek te doen.

 

 

Volgens het persbericht dat het FNV recent liet uitgaan is er van alles mis op het spoor. Uitzendkrachten worden massaal de deur gewezen, tijdelijke arbeidsovereenkomsten niet verlengd en gedwongen ontslagen zijn de volgende stap. Bij dat alles wast NedTrain ogenschijnlijk de handen in onschuld. Een spontane werkonderbreking van circa 200 treinschoonmakers om hun onvrede jegens HRS en NS/NedTrain te uiten volgde op 24 juni jl. De Best Practice Award die de Code Commissie uitreikte aan het trio HRS, NS/NedTrain en FNV dreigt ook in een ander daglicht te komen staan. De drie betrokken partijen trekken ieder hun eigen spoor, zo lijkt het.

 

De intentie van het megacontract tussen HRS en NedTrain was dat dit na de stakingen als voorbeeld diende te worden gezien van ‘hoe het ook kan in de schoonmaaksector’. NS woordvoerder Edwin van Scherrenburg verwoordde het destijds als volgt: “Er is een stap gezet naar een betere en meer hoogwaardige schoonmaaksector. We hebben juist niet naar de prijs gekeken, maar voor 80% naar andere factoren. Indien we alleen naar de prijs hadden gekeken was er namelijk een andere winnaar uit de bus gerold. De omvang van het contract is gelijk aan de jaren hiervoor. NS steunt de Code Verantwoordelijk Marktgedrag. Er zal geen sprake zijn van verhoging van de werkdruk. Ook wordt door ons met Hago geïnvesteerd in opleidingen, taalcursussen en andere verblijfsruimten voor de medewerkers. Daarnaast krijgen de schoonmakers meer inspraak.”

 

Herrie Hoogenboom, bestuurder FNV Bondgenoten, reageert als door een adder gebeten op deze woorden. “Hoezo geen verhoging van de werkdruk? Uitzendkrachten en schoonmakers met aflopende contracten en tijdelijke contracten zijn inmiddels hun baan kwijt. Gedwongen ontslagenen is de volgende stap. Voor de huidige schoonmakers betekent dit dat ze hetzelfde werk moeten doen , maar nu met beduidend minder mensen. Bovendien wordt de Arbeidstijden Wet met voeten getreden, evenals de CAO regels over het tijdig opstellen van roosters en de CAO afspraken over het maximale toegestane percentage aan uitzendkrachten. Dit is ook bekend bij NedTrain, die geëist heeft dit te veranderen. Het kan echter niet van de een op de andere dag gerealiseerd worden. HRS veronderstelde in de loop der tijd 10% van de werkzaamheden uit de nachturen naar de dag te kunnen verschuiven. Dit zou een verbetering van haar resultaat moeten beteken. En dit is ook als zodanig door hen ingerekend. Dit blijkt een misrekening.”

 

Hago laat via woordvoerster Nanneke Zelle weten: “Met de overname van het contract voor de reiniging van alle treinen door HRS ging NedTrain over van vijf schoonmaakleveranciers naar één. Daarbij zijn door HRS van de vorige leveranciers 35 meer medewerkers overgekomen dan aanvankelijk was voorzien. De oorzaak hiervan zit in het feit dat medewerkers waarschijnlijk op andere activiteiten te boek stonden. We hebben minder uren doorgekregen van de voorgaande leveranciers, terwijl de medewerkers (en dus meer uren, red) wel overgekomen zijn.”

Hago stelt voorts dat ze een financieel risico heeft ten aanzien van de teveel overgenomen medewerkers voor de contractperiode, maar voegt hieraan toe dat dit niet in relatie staat tot het door het FNV genoemde verlies van 6 miljoen euro. Dat bedrag kan Hago niet plaatsen.

Zelle: “Passend bij de uitgangspunten van het contract moeten we de ureninzet nu terugdringen. Door tijdelijke contracten niet te verlengen en afscheid te nemen van uitzendkrachten dachten we aanvankelijk gedwongen ontslagen te kunnen voorkomen.”

De praktijk blijkt weerbarstiger, want aan gedwongen ontslagenen blijkt nu niet te ontkomen.

 

NS woordvoerder Van Scherrenburg bevestigt de reactie van Hago en stelt verder nuchter vast dat Hago bezig is de ureninzet passend te maken bij de uitgangspunten van het contract. “NS/NedTrain gaat niet over de uiteindelijke bedrijfsvoering, inhuur van mensen, opzeggen contracten etc.. Voor specifieke vragen hierover moet je bij Hago zijn.”

Bepaalde passages uit de reacties van NS/NedTrain en Hago zeggen ons dat er over de inhoud hiervan onderlinge afstemming heeft plaats gevonden. Staaltje van goed partnerschap.

 

Waar het volgens het FNV faliekant mis is gegaan is het feit dat de omvang van het contract weliswaar gelijk is gebleven aan de voorgaande jaren, maar dit contract ook in voorgaande jaren feitelijk al fors verliesgevend was.

 

FNV bestuurder Hoogenboom: “NS/NedTrain was van deze situatie wel degelijk op de hoogte. Zij was hier immers onder meer al op attent gemaakt door de vorige schoonmaakbedrijven onder andere Succes en CSU. Dit laatst genoemde bedrijf kon alleen winst behalen omdat ze naast de treinen ook de perrons, stationsgebouwen en kantoorgebouwen schoon hield. In de mix gaf dit een positief resultaat. Op alleen het onderdeel trein schoonmaak moest er geld bij. Dit was bekend bij NS/NedTrain, maar desalniettemin hebben ze het reinigen van de treinen voor hetzelfde bedrag in de markt gezet, met hier aan gekoppeld een efficiency besparing. Het siert NS niet om nu de vermoorde onschuld uit te hangen”, zo stelt Hoogenboom. “Het argument dat nu aangevoerd wordt is dat ze in de factuurstroom onvoldoende onderscheid konden maken welke disciplines het betrof. Bovendien hebben de vertrekkende bedrijven de uren die medewerkers die, naast de treinen ook op de stations gebouwen, perrons en kantoorgebouwen werkten, meegenomen in de uren die HRS overnam. Dit in de veronderstelling dat het alleen treinschoonmaakuren betrof. Tja, dan is er snel sprake van een overtal aan uren voor HRS. Tel daarbij op dat HRS zich jegens NS/NedTrain heeft gecommitteerd aan verdergaande efficiencyslagen en het plaatje is compleet.”

 

Volgens HRS klopt het dat zij zich heeft gecommitteerd aan efficiencyslagen, maar HRS stelt dat financiële besparing hierbij niet het eerste uitgangspunt is geweest. Dat de kosten lager uitvallen is het gevolg van aantoonbare procesverbeteringen die niet ten koste gaan van de werkdruk. Als voorbeeld noemt HRS dat niet alles qua uitvoering in detail beschreven wordt zoals het overhevelen van nachtwerk naar de daguren, de inzet van mobiele teams en het maximaal gebruik van slimme ICT-oplossingen.

 

Woordvoerster Zelle: “Het is jammer dat door de actie van de schoonmakers het accent opnieuw komt te liggen op kostenbesparingen en werkdruk. Terwijl alle betrokkenen juist in nauwe samenwerking een kentering in de schoonmaakbranche teweeg wilden brengen.”

NS/NedTRain onderschrijft dat HRS zich heeft gecommitteerd aan een verbetering van de efficiency passend bij een normale bedrijfsvoering waarin naar haar zeggen het continue verbeteren onontbeerlijk is. Ook volgens hen kan dit alleen als er sprake is van procesverbetering. Verder geeft NS aan dat het verlieslatend zijn van het eerdere contract en nieuw signaal voor haar is en zij hiermede niet bekend is. Dit i
n tegenstelling tot hetgeen de bond hierover beweerd.

 

Opmerkelijk is dat FNV en HRS verschillende cijfers noemen voor wat betreft het aantal medewerkers dat bedankt werd/wordt voor bewezen diensten.

 

HRS stelt dat het aantal medewerkers in vaste dienst 582 bedraagt (na sanering), waarbij afscheid genomen is van 14 medewerkers met een tijdelijk contract. Het aantal uitzendkrachten is terug gebracht tot 1/7 deel van het percentage dat voorheen bij HRS werkzaam was. Per saldo zijn er nu nog 12 FTE aan uitzendkrachten werkzaam, dit is naar de mening van HRS het minimum om te voldoen aan de arbeidstijdenwet en vervanging bij ziekte. Dit duidt er overigens op dat er voorheen sprake was van de inzet van 84 FTE aan uitzendkrachten. Maar wacht eens, volgens de Schoonmaak CAO mag dit percentage volgens artikel 5 toch maar maximaal 7.5% bedragen? En toch het OSB Keurmerk op de gevel?

FNV stelt dat er sprake is van 597 vaste medewerkers (na de sanering) en dat er afscheid is genomen van 100 uitzendkrachten en 40 medewerkers met een tijdelijk contract.

 

Een megaverschil dus qua aantal medewerkers (HRS: 86, FNV: 140) waarvan al afscheid genomen is. Dit verschil wordt vooral veroorzaakt doordat HRS het aantal uitzendkrachten vertaald naar FTE. Met andere woorden: het feitelijk aantal uitzendkrachten ligt hoger, zodat het aantal uitzendkrachten dat FNV noemt het meest betrouwbaar lijkt.

 

HRS en NedTrain verbaasden zich erover dat het FNV al tot actie overging, terwijl, naar hun overtuiging, alle partijen nog met elkaar in gesprek waren. Hoogenboom stelt dat kaderleden, maar vooral ook de uitvoerenden, hun buik echter vol hadden van het gedraal van NS/NedTrain en HRS. “De werkdruk liep steeds meer op en afspraken werden niet nagekomen. Toezeggingen werden herroepen.”

 

Hoe zag dat gedraal er dan uit?

Volgens FNV was, in aanvulling op het oorspronkelijke convenant, nader afgesproken dat er sprake zou zijn van 75 vaste medewerkers die bij HRS boventallig zouden worden. Voor 15 medewerkers was er in ieder geval herplaatsing mogelijk bij Vebego werkmaatschappijen, de overige 60 zouden overgeplaatst worden naar andere HRS locaties . Voor beide groepen werden randvoorwaarden gesteld qua compensatie voor extra reistijden, mogelijke indeling in lagere functie, afwijkende toeslagen etc.. De bedoeling was dat er later ook gesproken zou worden over uitwerking van een ouderenregeling en eventueel een vergoeding bij ontslag met vrijwilligheid. Dit laatste indien persoonlijke situaties een overplaatsing in de weg zouden staan.

 

HRS kwam kort daarop terug met het voorstel 80 medewerkers boventallig te willen verklaren, waarbij voor 34 medewerkers extern een plek gevonden moest worden, aangezien die plekken niet beschikbaar waren bij de overige Vebego werkmaatschappijen. FNV Bondgenoten wilde in het geval van een niet passende overplaatsing (intern/extern) een ontslagvergoeding volgens de oude kantonrechtersformule, maar HRS vond een ½ maandloon wel voldoende.

 

Een paar weken later gaf HRS vervolgens plotseling te kennen de afspraken over de externe overplaatsingen niet na te kunnen komen en liet bovendien weten dat alle toegezegde banen bij andere Vebego werkmaatschappijen niet meer beschikbaar waren. Het laatste en afgewezen voorstel van HRS week bovendien minstens 30% af van de wensen van het FNV voor wat betreft de ontslagvergoeding bij niet passende overplaatsingen. “Toen was de beer los en volgde deze actie. HRS wilde nu nota bene zelfs medewerkers bij Tence, hun uitzendtak, onder brengen.” aldus Hoogenboom.

 

NS/NedTrain spreekt over het feit dat ‘daar waar efficiency mogelijk is dit zeker zal worden benut, onder voorwaarde dat dit gepaard gaat met procesverbeteringen en niet over de rug van de schoonmakers’.

FNV is echter stellig van mening dat dit wel degelijk over de rug van de schoonmakers gebeurt. Ook HRS is van mening dat efficiency te behalen valt door middel van procesverbeteringen, maar zit ondertussen wel met een flinke scheur in haar financiële broek.

Aangezien het hier een Europese tender betreft kan het niet zo zijn dat NS/NedTrain haar verantwoordelijkheid neemt en een groots gebaar maakt door het budget aan te passen. Voor zover zij hiertoe overigens al bereid zou zijn. In de wetenschap echter dat NS/NedTrain door de vorige leveranciers gewaarschuwd werd zou dit moreel gezien wel de oplossing zijn. Maar dan staan gelijk de andere verliezende inschrijvers op de stoep met de mededeling dat zij het voor dat verhoogde bedrag ook graag hadden willen uitvoeren…

 

Het FNV stelt dat het bedrag dat NedTrain ter beschikking stelde in de Europese aanbesteding uitging van de werkelijke kosten over het jaar 2011 ad 29 miljoen euro. Wat NedTrain daarbij volgens de bond niet vermelde, was dat dit bedrag ontoereikend was ten opzichte van het aantal uren dat de vijf schoonmaakbedrijven op dat moment inzette om de afgesproken kwaliteit te halen.

 

Hoogenboom: “Op een gedeelte van die contracten (minimaal 30%!) werd verlies geleden omdat leegloopuren en pauzes niet vergoed werden. Dat verlies werd in sommige gevallen gecompenseerd door winsten bij andere aan de NS gelieerde bedrijven, stationsgebouwen en kantoren die los stonden van het toenmalige contract voor de binnenlandse treinen. NedTrain wist dat, of had het moeten weten. Desondanks bedongen zij voor zichzelf een efficiëntie korting van 10% op het contract. NedTrain heeft mooie verbeteringen bedongen met deze aanbesteding, maar ook verbeteringen kosten geld. Op dit moment wordt op veel plekken al jaren de arbeidstijdenwet ontdoken. NedTrain weet dat en heeft geëist dat dit zal veranderen. Maar om dit te veranderen moeten er andere roosters komen die alleen passend te maken zijn als ook het aanbod anders wordt georganiseerd. De NS en NedTrain moeten mee veranderen anders stijgen de kosten. Daarnaast kan je schoonmakers niet zomaar een gedeelte van hun loon afpakken, hun werktijden en hun privéleven overhoop gooien zonder redelijke begeleidingsregels en compensaties.”

 

Volgens het FNV is HRS feitelijk het kind van de rekening. Hoogenboom: “Er zijn daar een aantal mensen die echt veranderingen wilden doorvoeren. Hun bedoelingen waren goed, daar twijfelen we niet aan. De oorzaak van het probleem zit hem wat ons betreft meer bij NS/Nedtrain, maar HRS moet het nu zien op te lossen. Dit behoort tot hun ondernemersrisico. Laat het vooral duidelijk zijn dat wij als vakbond niet huilen over “zielige” werkgevers.”

 

NS/Nedtrain is echter de mening toegedaan dat bij de aanbesteding duidelijke (kwaliteit)eisen geformaliseerd én in de markt gezet zijn. Hago voldeed daar volgens NS het beste aan. “Hoe Hago dit invult is bedrijfsvoering van Hago. De opgegeven specificaties zijn vanaf het begin aan duidelijk geweest en passend bij de regelgeving van een Europese aanbesteding”, aldus woordvoerder van Scherrenburg.

Hier voegen wij, als redactie, onmiddellijk aan toe dat het grootste kind van de rekening de (ontslagen) schoonmakers dreigen te worden…

 

We vroegen uiteraard de Code Commissie of de wetenschap van de huidige situatie niet knelt met de door hen aan HRS, NS/NedTrain en FNV uitgereikte Best Practice Award.

Kees Blokland (voorzitter) blijft van mening dat op het moment van het opstellen van het juryrapport en op het moment van de uitreiking van de Award, er sprake was van een unieke samenwerking.

 

Blokland: “Dat het nu even wat minder gaat in de samenwerking wil niet zeggen dat die Best Practice Award onterecht of te vroeg is uitgereikt. De redenen voor de toekenning van de Award bestaan immers nog steeds o
nveranderd. De commissie heeft bewust besloten de Best Practice Awards niet slechts voor een geheel en volledig afgerond proces beschikbaar te stellen. Enerzijds zou het te lang duren om een Best Practice Award te kunnen uitreiken als deze alleen maar ziet op het gehele proces, dan zijn we jaren verder. Anderzijds is het een illusie te denken dat het in een organisatie (welke dan ook) altijd goed gaat en dat er nooit problemen zijn. Als we daarop wachten zou er wellicht nooit een Best Practice Award uitgereikt kunnen worden. Want zijn we dan niet op zoek naar de organisatie met niet vijf maar wel tien poten?! De Best Practice Award richt zich dus op één of meer onderdelen van een proces. Uiteraard betreurt ook de commissie de gerezen problemen. We hebben er echter vertrouwen in dat de drie partijen de problemen in goed overleg kunnen oplossen.“

 

Vraagt blijft in hoeverre HRS met het verwerven van deze mega opdracht een pyrrusoverwinning geboekt heeft. Veel omzet maar verlies in plaats van beoogde winst, met ontslag als gevolg. Betekent dit dat partijen op een doodlopend spoor zitten? Gaan de wissels om? Of kan dit voor HRS een reden zijn om de opdracht terug te geven? Hago woordvoerster Zelle: “Nee, dat is volstrekt niet aan de orde. We maken er samen met de NS/NedTrain een succes van en willen met elkaar zonder meer de dienstverlening in goede samenwerking blijven vormgeven.”

 

Uiteraard was de redactie ook benieuwd naar de mening van de intermediair die in deze thans spraakmakende tender als adviseur optrad. Viel de verliesgevendheid van deze opdracht niet te voorzien? Is er wel goed opgelet bij de (on)verplichte overname personeel? Was de huidige rigoureuze vermindering van het aantal medewerkers niet te voorkomen geweest?

 

Scheidend directeur Jan Halfman: “MasterKey heeft als projectleider de Europese tender schoonmaak van NedTrain mede vorm gegeven. Uitgangspunt was om een schoonmaakpartij te kiezen die goed scoort op de voor NedTrain belangrijke punten veiligheid, personeel, kwaliteit, innovativiteit, strategie, partnership en uiteindelijk prijs. De eerste drie onderdelen veiligheid, personeel en kwaliteit zijn als belangrijkste beoordeeld. De prijs heeft slechts voor 10% in de totale beoordeling meegewogen! Hiermee hebben we dus vooraf een duidelijk statement gemaakt naar de markt dat deze tender niet op prijs zou worden aanbesteedt. We hebben vooraf wel aangegeven wat het huidige budget van NedTrain was de schoonmaakpartijen gevraagd wat ze konden bieden voor het gegeven budget. HRS bleek uiteindelijk het beste totaalconcept aangeboden te hebben en was financieel zeker niet de laagste inschrijver! De andere partijen zijn allen vol lof geweest over de insteek van deze tender, ondanks dat ze de opdracht niet hebben gekregen. Het budget is sindsdien ook niet gekort do NedTrain. Tot zo ver de feiten.”

 

Volgens Halfman heeft Masterkey na de gunning en contractering geen prominente rol gehad bij de implementatie van de overeenkomst tussen HRS en NedTrain, maar, zegt hij: “Natuurlijk hoor ik wel eens wat. Mijn vermoeden is, maar nu ga ik speculeren, dat de zittende leveranciers wellicht meer schoonmakers ter overname hebben aangeboden dan ze feitelijk volgens CAO hadden moeten doen. HRS is waarschijnlijk erg coulant omgegaan met het overnemen deze medewerkers, ook al waren ze dat volgens de CAO niet verplicht. Omdat de schoonmaakstaking nog vers in het geheugen lag en ze de bonden niet tegen het hoofd wilden stoten. Dit zou een verklaring kunnen zijn waarom men tijdelijke contracten van een aantal medewerkers toen zijn overgenomen en nu toch niet worden verlengd.”

Halfman heeft wel de stellige indruk dat zowel NedTrain als HRS beide intrinsiek gemotiveerd zijn en feitelijk uitvoering geven aan de plannen om goed en respectvol om te gaan met medewerkers.

 

Tenslotte zegt Halfman zich niet aan de indruk te kunnen onttrekken dat de bonden nu al aan het voorsorteren zijn op de komende CAO onderhandelingen en deze situatie gebruiken om de publiciteit te zoeken. “NS blijkt hen tot nu toe namelijk een fantastisch media podium te geven waarop ze kunnen scoren. Het kan best zo zijn dat een aantal mensen nu tussen wal en schip vallen, maar in de kern zijn NedTrain en HRS serieus bezig voor hun mensen en ik ben er dan ook van overtuigd dat de medewerkers dit weten en dagelijks merken”, aldus Halfman.

 

Hoe je het ook wendt of keert het blijft een feit dat om het verlies voor HRS terug te brengen er een forse sanering optreedt in het aantal medewerkers dat de treinen schoon houdt. Het werk wordt er immers niet minder om.

HRS stelt 35 medewerkers ten onrechte overgenomen te hebben. Het aantal medewerkers waarvan afscheid genomen wordt betreft echter een veelvoud van deze 35. Bovendien spreken HRS en NS/Nedtrain nog over mogelijkheden tot verdere efficiency…

Partijen ontkomen er niet aan dat de werkdruk toeneemt, dan wel dat er ingeboet wordt op de huidige kwaliteit. We gaan er immers niet vanuit dat de 100 uitzendmedewerkers en 40 tijdelijke contractanten plus de komende gedwongen ontslagenen geen concrete bijdrage aan de werkprocessen geleverd hebben.

 

Dit duidt erop dat partijen in de aanbesteding, alle goede bedoelingen ten spijt, het spoor bijster zijn geraakt en er nu wissel s op de personele inzet getrokken worden . En dat verdient niet de schoonheidsprijs, laat staan de Best Practice Award.