Onder de titel “Nedtrain, Hago en FNV op doodlopend spoor?” besteedden we in juli 2013 aandacht aan het in 2012 tot stand gekomen en luid bejubelde mega treinschoonmaak contract tussen Hago Rail Services (HRS) en NS/NedTrain. Alarmerende mails van treinschoonmakers en aandacht van de radio, TV (Hart van Nederland) en een artikel in het AD volgden op onze online publicatie. Wat is er nu echt aan de hand op het spoor? Redacteur Henk Cornelisse deed nader onderzoek en schuwde het daarbij niet om een nachtdienst met de treinschoonmakers mee te draaien.
Door Henk Cornelisse, lid redactieteam Clean Totaal
Volgens een persbericht dat het FNV in juni liet uitgaan is er van alles mis op het spoor. Uitzendkrachten worden massaal de deur gewezen, tijdelijke arbeidsovereenkomsten niet verlengd en gedwongen ontslagen slechts een volgende stap. Een spontane werkonderbreking van circa 200 treinschoonmakers om hun onvrede jegens HRS en NS/NedTrain te uiten volgde op 24 juni jl. De Best Practice Award die de Code Commissie uitreikte aan het trio HRS, NS/NedTrain en FNV dreigt hiermee in een geheel ander daglicht te komen staan. Alle betrokken partijen trekken hun eigen spoor, zo lijkt het.
Vertrekstations
Kort samengevat zijn de vertrekpunten van de zes hoofdrolspelers, met in de bijrol de Code Commissie, als volgt:
Station NS:
Edwin van Scherrenberg, NS woordvoerder: “Er is een stap gezet naar een betere en meer hoogwaardige schoonmaaksector. We hebben juist niet naar de prijs gekeken, maar voor 80% naar andere factoren. Indien we alleen naar de prijs hadden gekeken was er namelijk een andere winnaar uit de bus gerold. De omvang van het contract is gelijk aan de jaren hiervoor”
Station NedTrain:
Arno van Diete, directeur NedTrain laat in het AD optekenen dat de kwaliteit van de treinschoonmaak op niveau is gebleven en ontkent dat bij het afsluiten van dit contract het de bedoeling was om banen te schrappen. Wel erkent hij dat er soms ook onder personeel geklaagd wordt over vies materieel. “We hebben geïnvesteerd zodat wij effectiever kunnen reageren in de aanpak van bijvoorbeeld een kotstrein.”
Station FNV Bondgenoten:
Herrie Hoogenboom, bestuurder FNV Bondgenoten: “Uitzendkrachten en schoonmakers met aflopende en/of tijdelijke contracten zijn inmiddels hun baan kwijt. Gedwongen ontslagenen is de volgende stap. Voor de huidige schoonmakers betekent dit dat ze hetzelfde werk moeten doen , maar nu met beduidend minder mensen. Werkdrukverhoging dus. Bovendien wordt de Arbeidstijden Wet met voeten getreden, evenals de CAO regels over het tijdig opstellen van roosters en de CAO afspraken over het maximale toegestane percentage aan uitzendkrachten. Dit is ook bekend bij NedTrain. Ook is NedTrain door de vorige schoonmaakbedrijven erop attent gemaakt dat de contracten al voor de gunning verliesgevend waren. Op een gedeelte van die contracten (minimaal 30%!) werd verlies geleden omdat leegloopuren en pauzes niet vergoed werden. Dat verlies werd in sommige gevallen gecompenseerd door winsten bij andere aan de NS gelieerde bedrijven, stationsgebouwen en kantoren die los stonden van het toenmalige contract voor de binnenlandse treinen Desalniettemin heeft NedTrain het voor dezelfde prijs in de markt gezet, met nog een verder efficiency doelstelling.”
Station Hago Rail Services:
Woordvoerder Nanneke Zelle: “Met de overname van het contract voor de reiniging van alle treinen door HRS ging NedTrain over van vijf schoonmaakleveranciers naar één. Daarbij zijn door HRS van de vorige leveranciers 35 méér medewerkers overgekomen dan aanvankelijk was voorzien. De oorzaak hiervan zit in het feit dat medewerkers waarschijnlijk op andere activiteiten te boek stonden. Passend bij de uitgangspunten van het contract moeten we de ureninzet nu terugdringen. Door tijdelijke contracten niet te verlengen en afscheid te nemen van uitzendkrachten dachten we aanvankelijk gedwongen ontslagen te kunnen voorkomen. Het klopt dat wij ons gecommitteerd hebben aan efficiencyslagen. Dit bereiken we echter niet door ophoging van de werkdruk, maar door een andere manier van werken, inzet slimme IT oplossingen en dergelijke.”
Station schoonmakers:
Gedupeerde treinschoonmakers: “We verwachten dat Hago een voorbeeld gaat nemen omtrent opeenvolgend werkgeverschap en respect toont voor overgenomen medewerkers met een lang arbeidsverleden. Diverse van deze medewerkers zijn na het faillissement van de vorige leverancier overgenomen op basis van een tijdelijke arbeidsovereenkomst en dreigen nu aan de kant geschoven te worden.”
Treinschoonmaker Kapi luidt de noodklok: “De laatste tijd komt het vaker voor dat treinen vies uit het station gaan. De hygiëne komt in gevaar.”
Station Masterkey-plus:
Jan Halfman, directeur van de tenderadviseur: “MasterKey heeft als projectleider de Europese tender schoonmaak van NedTrain mede vorm gegeven. Uitgangspunt was om een schoonmaakpartij te kiezen die goed scoort op de voor NedTrain belangrijke punten veiligheid, personeel, kwaliteit, innovatie, strategie, partnership en uiteindelijk prijs. De eerste drie onderdelen veiligheid, personeel en kwaliteit zijn als belangrijkste beoordeeld. De prijs heeft slechts voor 10% in de totale beoordeling meegewogen! We hebben vooraf wel aangegeven wat het huidige budget van NedTrain was en de schoonmaakpartijen gevraagd wat ze konden bieden voor het gegeven budget. Na de gunning en contracteren hebben wij geen prominente rol meer vervuld bij de implementatie van de overeenkomst.”
Rangeer terrein Code Commissie:
Kees Blokland, voorzitter: “Dat het nu even wat minder gaat in de samenwerking wil niet zeggen dat die Best Practice Award onterecht of te vroeg is uitgereikt. De redenen voor de toekenning van de Award bestaan immers nog steeds onveranderd. De commissie heeft bewust besloten de Best Practice Awards niet slechts voor een geheel en volledig afgerond proces beschikbaar te stellen. Enerzijds zou het te lang duren om een Best Practice Award te kunnen uitreiken als deze alleen maar ziet op het gehele proces, dan zijn we jaren verder. Anderzijds is het een illusie te denken dat het in een organisatie (welke dan ook) altijd goed gaat en dat er nooit problemen zijn. Als we daarop wachten zou er wellicht nooit een Best Practice Award uitgereikt kunnen worden.“
Under cover operatie
De verschillen van inzicht zijn groot, zoveel is duidelijk. Reden voor uw redacteur om zelf poolshoogte te nemen. Hij draaide in de nachtelijke uren mee op de locaties Westvliet en Binckhorst. Na een bliksemtraining “Veiligheid op het spoor” en getooid met veiligheidsschoenen en reflecterend vest sprak hij met zijn “tijdelijke collega’s”. Een impressie.
Locatie Westvliet Leidschendam
Op locatie Westvliet worden voornamelijk kleinere treintoestellen gereinigd. Sprinters en dergelijke.
Mijn tijdelijke collega’s K. Khan, B. Ashu en M. Cadenbach zijn gedreven medewerkers die met hart en ziel hun werk doen. Hoe ervaren zij de werkdruk en de commotie die de laatste tijd over treinschoonmaak in de media verschijnt? “Het werken is anders geworden, eigenlijk best leuker”, reageren ze in koor. “We hebben meer verantwoordelijkheid. De planning van het aantal en type treinen wordt wel vaak op het laatste moment veranderd en dat vraagt flexibiliteit van ons.”
Over het werken zelf: “Vroeger werkten we met een weekprogramma, bijvoorbeeld maandag alle vloeren doen, dinsdag alle tafels afnemen, woensdag alle ramen lappen, maar zo doen we het niet meer. We mogen zelf kijken wat er echt nodig is om de trein schoon te houden. Dus niet meer alle vloeren op een vastgestelde dag, maar wel de vlekken op de vloer verwijderen. Hetzelfde geldt voor tafels, ramen etc.. “
Is er om een bepaalde reden een enorme aantal treinen dat schoongemaakt moet worden, dan werken de schoonmakers met codelijsten. Iedere code kent een andere kwaliteitseis en er kan aangegeven worden wat men niet heeft kunnen doen vanwege het plotselinge overaanbod, of aanbod van extra sterk vervuilde treinen. Want de treinen moeten natuurlijk wel weer op tijd weg. “Vertrekkende treinen gaan altijd voor”, zo stellen de schoonmakers. Daarbij staan ze in nauw contact met de verkeersleiding van Nedtrain.
Schoonmakers Khan, Ashu en Cadenbach vinden het niet reëel om te stellen dat het werken bij HRS (Hago Rail Service) werkdrukverhoging geeft. “Dat ligt zeker niet hoger dan bij het vorige schoonmaakbedrijf. We hoeven niet meer werk te doen, maar wel op een andere manier en daar hebben we erg aan moeten wennen. Gelukkig worden we goed getraind en leren we dingen slimmer en daardoor sneller te doen. Iedere trein kent ook weer een andere soort vervuiling. Je wilt bijvoorbeeld niet weten hoe een trein er uitziet na een voetbalsupporters vervoer. Bij Prinsjesdag waren veel extra treinen ingezet, maar die waren daarentegen minder sterk vervuild.”
De schoonmakers memoreren met zichtbaar genoegen aan het feit dat in het holst van de nacht Theo Bakker, regiomanager HRS, langs kwam om ze te feliciteren met het feit dat de laatste score van het klanttevredenheidonderzoek het resultaat van meer dan 60% liet zien die het cijfer 7 of hoger gaven. Dit was tot dusverre 55%!
Ter geruststelling voor de ongeruste lezer: uiteraard heb ik mij als redacteur bekend gemaakt voor ik hen met mijn nieuwsgierige vragen bestookten. We deden een klein half uurtje over de schoonmaak van de trein.
Locatie Binckhort Den Haag
Het team aan treinschoonmakers is hier beduidend groter dan in Leidschendam. De treintoestellen ook. Uw redacteur sprak met een achttal treinschoonmakers. Zij beaamden in grote lijnen de mening van hun collega’s uit Leidschendam! Wel kwam daar nog een veelzeggende toevoeging op: “De werkdruk is inderdaad niet verhoogd vergeleken met het voorgaande schoonmaakbedrijf. Dit is het probleem ook niet. Treinschoonmaak is en blijft nu eenmaal zwaar werk. Het voornaamste probleem zit hem in het feit dat de kwaliteitseisen flexibel zijn en dat wij treinen moeten laten vertrekken die in onze ogen niet helemaal schoon zijn. Dit krenkt ons in onze beroepstrots! Natuurlijk is de toegenomen verantwoordelijkheid best leuk, maar juist daarom doet het pijn dat we niet alle treinen volledig schoon kunnen laten vertrekken. Dit heeft invloed op de passagiersbeleving en straalt weer op ons af!”
Het team aan treinschoonmakers is hier beduidend groter dan in Leidschendam. De treintoestellen ook. Uw redacteur sprak met een achttal treinschoonmakers. Zij beaamden in grote lijnen de mening van hun collega’s uit Leidschendam! Wel kwam daar nog een veelzeggende toevoeging op: “De werkdruk is inderdaad niet verhoogd vergeleken met het voorgaande schoonmaakbedrijf. Dit is het probleem ook niet. Treinschoonmaak is en blijft nu eenmaal zwaar werk. Het voornaamste probleem zit hem in het feit dat de kwaliteitseisen flexibel zijn en dat wij treinen moeten laten vertrekken die in onze ogen niet helemaal schoon zijn. Dit krenkt ons in onze beroepstrots! Natuurlijk is de toegenomen verantwoordelijkheid best leuk, maar juist daarom doet het pijn dat we niet alle treinen volledig schoon kunnen laten vertrekken. Dit heeft invloed op de passagiersbeleving en straalt weer op ons af!”
Teamleider Y. Najah: “Het klopt dat we moeten wennen aan de andere manier van werken. Ik kan mij voorstellen dat deze omschakeling nogal wat van onze schoonmakers vergt. Het is niet een kwestie van simpel een knop omzetten. Het werken met codes om aan te geven wat je wel/niet gedaan hebt voelt in het begin vreemd. Alsof je het werk niet goed gedaan hebt als de trein niet schoon vertrekt. Vergeet echter ook niet dat in de passagiersbeleving soms zaken genoemd worden waar wij niets aan kunnen doen. Een verstopt toilet in een dubbeldekker met 800 passagiers waar maar twee toiletten aanwezig zijn betekent een enorme (stank)overlast waar wij helaas ook niets aan kunnen doen.”
Najah vervolgt: “Maar ook het vullen van de spoeltanks met water is zo’n voorbeeld. Als wij door een technisch mankement niet kunnen bijvullen kan er onderweg niet doorgespoeld worden. De gevolgen hiervan lijken me duidelijk. En als we een dergelijk mankement ontdekt en gemeld hebben moet er maar gelijk een TD’er beschikbaar zijn om zo’n probleem op te lossen. Nogmaals, de treinschoonmaak mag dus niet overal de schuld van krijgen. Het leuke is dat wij bij meting van de kwaliteit altijd een dikke voldoende score voor het onderdeel toiletreiniging!”
Najah vervolgt: “Maar ook het vullen van de spoeltanks met water is zo’n voorbeeld. Als wij door een technisch mankement niet kunnen bijvullen kan er onderweg niet doorgespoeld worden. De gevolgen hiervan lijken me duidelijk. En als we een dergelijk mankement ontdekt en gemeld hebben moet er maar gelijk een TD’er beschikbaar zijn om zo’n probleem op te lossen. Nogmaals, de treinschoonmaak mag dus niet overal de schuld van krijgen. Het leuke is dat wij bij meting van de kwaliteit altijd een dikke voldoende score voor het onderdeel toiletreiniging!”
Om het probleem van boventalligen, als gevolg van de personeelsovername, wat te matigen doet HRS nu een test met het separaat inzamelen van papier. Dagelijks worden er honderdduizenden gratis krantjes verspreid, dus lijkt het lonend het papier te scheiden aan de bron. Binnen 182 minuten was de dubbeldekker overigens gereinigd.
Werkdrukonderzoek
Volgens Hago woordvoerder Nanneke Zelle klopt het dat de inspraak en verantwoordelijkheid van schoonmakers door resultaat gericht werken vergroot is. Dat is wennen is voor de medewerkers. Zelle: “Sommigen blijven alles doen en beleven dit als werkdrukverhoging. We besteden daar veel aandacht aan tijdens trainingen.”
De werkdruk laat Hago nu in samenwerking met NedTrain door een externe partij nader onderzoeken. We zijn zeer benieuwd naar de uitkomsten hiervan!
Resumerend
Op basis van persoonlijke ervaringen van uw redacteur lijkt vooralsnog het voornaamste (operationele) knelpunt op het spoor te schuilen in het hervinden van de werktrots van de schoonmakers en in het vinden van acceptatie en draagvlak voor de gekozen nieuwe, resultaatgerichte manier van werken. Nog een behoorlijke uitdaging…
Het resultaat van het werkdrukonderzoek zal duidelijk maken of de werkdruk acceptabel is. Een grote uitdaging blijft het om met FNV Bondgenoten tot overeenstemming te komen over het aantal boventalligen als gevolg van de contractovername en de regelingen die hiervoor getroffen worden. Dan pas keert op de rust op het spoor, althans op dit front, weer terug.
