Juridische risico’s van schending van de zorgplicht

DEEL 2 

 

In deel 1 van ons drieluik over de zorgplicht voor een veilige werkplek binnen de schoonmaakbranche hebben we het algemeen juridische kader behandeld waar werkgevers en in mindere mate werknemers zich aan dienen te houden. In dit tweede deel gaan we nader in op de juridische risico’s die schending van deze zorgplicht met zich mee brengen. U bent wederom gewaarschuwd!  

 

Lees ook deel 1: Zorgplicht voor veilige werkplek.

Lees ook deel 3: Checklist voorzorgs- en nazorgsmaatregelen

De concrete invulling van de zorgplicht voor een veilige werkplek in de praktijk verschilt natuurlijk per functie en per situatie.

 

De veiligheid voor deel A, B en D medewerkers op objecten hangt voornamelijk af van het gebruik van veilig werkmateriaal, een veilige werkomgeving, veilige schoonmaakproducten en goede afspraken met de opdrachtgever. Het risico van fysieke gezondheidsschade bij deze medewerkers ligt vooral bij bedrijfsongevallen zoals het vallen van grote hoogte, bekneld raken door bewegende objecten/materialen op de schoonmaakvloer of bij beroepsziekten zoals RSI, OPS, of aandoeningen door blootstelling aan cytostatica etc. Zelfs psychische gezondheidsschade kan zich voordoen als de schoonmaker geconfronteerd wordt met een te hoge werkdruk, gewelddadige en onveilige situaties, terugkerende intimidatie of pesten op het object.

 

Het risico voor deel C medewerkers ligt vooral op kantoor en dan kan men voornamelijk denken aan de beroepsziekte RSI door langdurig verkeerd beeldschermwerk, burn-out maar ook psychische schade door ongewenst (pest) gedrag van collega’s. De veiligheid op kantoor hangt voornamelijk af van het gebruik van de juiste bureaustoel, het juiste beeldscherm en toetsenbord en de verlichting, goede ventilatie, collegialiteit door een goed en gezond werkklimaat.

 

De veiligheid onderweg voor rayon- en objectleiders strekt zich uit tot het ter beschikking stellen van veilige vervoermiddelen mits dit onderdeel is van de functie en er in het kader van de werkzaamheden gereisd moet worden. Verder gaat het om de juiste verzekeringen die de werkgever moet afsluiten rondom de verkeersrisico’s voor deze werknemers die onderweg zijn voor het werk welke voortvloeit uit wat artikel 7:611 BW zegt over goed werkgeverschap. Woon-werkverkeer valt in principe niet onder deze zorgplicht.

 

Ook in de object werksituaties waarin u als schoonmaakbedrijf soms geen zeggenschap heeft, kunt u soms toch via de norm van goed werkgeverschap op grond van artikel 7:611 BW aansprakelijk worden gesteld. Met name als u bekend bent met een specifiek en ernstig gevaar. We laten dat even rusten en gaan ons concentreren op de juridische risico’s van schending van artikel 7:658 BW.

 

Het is vaste rechtspraak van ons hoogste rechtscollege de Hoge Raad, dat de zorgplicht van de werkgever voor een veilige werkplek geen absolute waarborg biedt voor die veiligheid aan de werknemer. Het is immers geen risicoaansprakelijkheid. De eigen ervaring, deskundigheid en eigen verantwoordelijkheid van de werknemer speelt gelukkig ook nog een rol. 

 

Zo is er bijvoorbeeld geen aansprakelijkheid aangenomen door de Hoge Raad in het geval van een dakdekker die in het bezit was van veiligheidsdiploma’s en naar een eenvoudige klus werd gestuurd en vervolgens in een dakgat , afgedekt met isolatiefolie, ruim twee en een halve meter naar beneden viel. Dit gezien de eenvoud van de klus en de behoorlijke deskundigheid van de werknemer.

 

Ook heeft de Hoge Raad geen aansprakelijkheid aangenomen in een geval waarbij een werknemer uitgleed op een tankstation waar hij, op voorkeur van de werkgever, ging tanken. Dit op basis van het feit dat de werknemer een beroepschauffeur was en dus op de hoogte kan worden geacht van de gevaren van het geknoei met diesel op tankstations. De werkgever had hem bovendien niet gedwongen daar te tanken.

 

Conclusie: Voor algemeen bekend gevaar hoeft men een werknemer dus niet te waarschuwen. Oftewel: Messen kunnen scherp zijn en vloeren glad.

 

Het is ook vaste rechtspraak van de Hoge Raad dat de zorgplicht wel ruim moet worden uitgelegd. Dit betekent in de praktijk dat er een optimale mate van bescherming aan de werknemer toegekend wordt en er derhalve veel verwacht wordt van de invulling van de zorgplicht door de werkgever.  

Dat gaat soms vrij ver. Het betekent concreet dat het strikt naleven van de branche specifieke regels uit de Arbo CAO en Arbo catalogi alleen niet voldoende is om die aansprakelijkheid af te weren!

 

Zo blijkt uit de uitspraak van het Hof van Leeuwarden uit 2009 (JAR 2009/74) waarbij een glazenwasser zijn schade vordert van de werkgever. De schade die hij vorderde, bestond uit kosten voor behandelingen, ziekenhuisopname, kosten van speciaal schoeisel na het ongeval, en de arbeidsvermogensschade zoals hier vermindering arbeidsinkomen door terugval op de WAO (thans WIA).  In deze zaak was een glazenwasser tijdens zijn werk van een hoogte van vier tot zes meter van een ladder gevallen. In het hoger beroep bij het Hof werd vastgesteld dat de werknemer ten tijde van het ongeval niet werkte op een ladder die voorzien was van boomverbreders, een stabilisatorstang en/of een antislipplaat. Deze voorzieningen hadden het risico van de val aanzienlijk kunnen verkleinen. Het hof bepaalde dat het tot de plicht van de werkgever hoorde, gezien de aanzienlijke risico’s van het werken op hoogte, om te zorgen voor een ladder met die voorzieningen. Daaraan deed niet af dat dit niet rechtstreeks voortvloeide uit de toepasselijke Arbo regelgeving. 

 

Al met al moet de werkgever een optimaal beschermingsniveau bewerkstelligen maar geen absoluut beschermingsniveau. Helaas is de invulling ervan zeer casuïstisch.

 

U kent ongetwijfeld het principe: Wie stelt moet bewijzen. Rondom de aansprakelijkheid voor schending van de zorgplicht zijn er uiteraard ook een aantal stelplichten en daarbij behorende bewijsplichten. Daarin schuilen nogal wat verborgen risico’s die je maar beter vooraf wilt weten dan achteraf omdat je er dan helemaal geen invloed meer op kan uitoefenen.

 

De werknemer dient in elk geval als eerste te stellen en te bewijzen dat hij schade heeft geleden door de werkzaamheden en daarna de werkgever dat hij zijn zorgplicht is nagekomen. De bewijslast van de werknemer is een behoorlijk zware maar er zijn genoeg uitspraken waarin die bewijslast gemakkelijk werd vervuld doordat de bal terug werd gelegd bij de werkgever. Zo legt de Hoge raad het balletje van die bewijslast van de werknemer in geval van beroepsziektes terug bij de werkgever als reeds vaststaat dat werkgever specifieke Arbo regels heeft overtreden.

 

Het gaat dan bijvoorbeeld zo: Als u uw werknemer met gevaarlijke stoffen laat werken én u hebt de maatregelen nagelaten om die werknemer te beschermen tegen blootstelling, dan hoeft de werknemer niet eens meer te bewijzen dat zijn ziekte door die stoffen is ontstaan! De werkgever mag wel tegenbewijs leveren dat dit verband er niet is. Ga dat maar eens bewijzen. Terecht, noemen ze dat daarom ook wel eens een duivelse bewijslast.

 

Bij burn-out en andere psychische schade wordt die bewijslast niet omgedraaid aangezien de ziekte te veel afhankelijk is van persoon gerelateerde factoren en de privésitu
atie van werknemer. Daar zal de werknemer dus een zwaardere bewijslast hebben te vervullen. Rapporten van behandelaars die zeggen dat de psychische schade is veroorzaakt door het werk, zijn niet voldoende. Er zal onderzoek moeten zijn gedaan naar de werkplek en werksituatie om het verband tussen de schade en het werk aan te kunnen tonen. Hoewel de werknemer een sterke eigen verantwoordelijkheid om zijn problemen kenbaar te maken wordt er ook in toenemende mate in de rechtspraak een pro-actieve houding van werkgevers verwacht. Indien er signalen waren van burn-out, overspannenheid dan moet de werkgever daar iets mee hebben gedaan.

 

Naast de voornoemde juridisch technische risico’s bij een aansprakelijkheidstelling wegens schending van de zorgplicht voor een veilige werkplek zijn er uiteraard de gevolgrisico’s. Als het verband tussen de schade en de werkzaamheden eenmaal vast staat en het is bewezen dat de zorgplicht is geschonden dan kunnen o.a. de navolgende risico’s zich openbaren:

NB: Ook werknemers kunnen een boete Inspectie SZW krijgen voor overtreding van de Arbowet!

NB: (Verkeers)ongevallen die tijdens woon-werkverkeer plaatsvinden worden niet als arbeidsongevallen aangemerkt.

 

Gelet op alle risico’s is er dus een groot belang om het strikt naleven van de Arbo regels én de correcte dossiervorming daaromtrent serieus te nemen. Men dient hier in de onderneming met personeel bewust en structureel mee bezig te zijn. Hoe? Daarover meer in deel 3 dat binnenkort op deze site verschijnt.

 

Boetes Inspectie SZW per 1 januari 2013 wegens overtreding wettelijke voorschriften (in euro’s).