Goed binnenklimaat meer dan open raam

 

Een recent onderzoek door de VSR toonde aan dat het binnenklimaat in 40 onderzochte panden flink onder de maat was. 70% scoorde onder de maat met betrekking tot de CO? concentratie. In 40% van de gevallen werden ongewenste aantallen schimmels gevonden, en fijnstof concentraties waren in 40% van de gevallen te hoog. Als we dit onderzoek naast andere onderzoeken leggen die de laatste jaren zijn gedaan en onze eigen ervaringen met muffe, bedompte lucht op werkplekken inventariseren kunnen we redelijk veilig tot de conclusie komen dat dit onderwerp professionele aandacht verdiend.

De structurele problemen die we al jaren ervaren omtrent het binnenklimaat, niet alleen op werkplaatsen maar in de gehele utiliteitsbouw, onthullen dat de manier waarop we gebouwen ventileren vaak niet gebeurd hoe het zou moeten. Een structurele oplossing is niet te realiseren door een enkele maatregel. De oplossing zit in een combinatie van mens, juiste techniek en discipline. Hieronder volgt een beknopt overzicht van de binnenklimaat parameters die vaak als slecht beoordeeld worden in onderzoeken. Het is overigens op zijn minst opmerkelijk dat juist deze parameters relatief eenvoudig zijn te reguleren, mits men beschikt over de juiste kennis en middelen.

 

Hoge CO2 concentratie is een teken van te weinig luchtverversing (ventilatie). Dit is slecht voor de gezondheid, en slecht voor de concentratie. Tevens kan te weinig doorspoeling zorgen voor ophoping van stof, wat in combinatie met hoge temperaturen, hoge luchtvochtigheid en veel CO2 een leefomgeving kan vormen voor micro-organismen.

 

Luchtverversing kan middels mechanische of natuurlijke ventilatie gerealiseerd worden. Ik zelf geloof dat de structureel hoge CO2 concentraties te maken hebben met een verkeerde benadering van de benodigde ventilatiecapaciteit. De bezettingsgraad van gebouwen varieert tegenwoordig zodanig dat het vrijwel onmogelijk is om vooraf de juiste capaciteit vast te stellen zonder enorm te hoeven over dimensioneren. In de praktijk kan dit twee dingen betekenen; er komt een ventilatiesysteem dat bij piekuren in de bezettingsgraad niet voldoende kan ventileren, of er is altijd voldoende ventilatiecapaciteit waarvan een deel overbodig is in daluren en dus energetisch inefficiënt is. Een slecht binnenklimaat is het gevolg van het eerste, waar onnodig hoge energielasten het gevolg van het tweede zijn.

 

Een vraaggestuurd systeem, met weinig drukval en decentrale toevoer is een manier om op energetisch verantwoorde wijze, het CO2 gehalte op constante basis op gezond peil te houden. Op deze wijze wordt er per ruimte of afdeling vastgesteld hoe het gesteld is met de CO2 concentratie om vervolgens precies de benodigde hoeveelheid verse lucht in te brengen. Zo is er altijd voldoende frisse lucht voor het aantal aanwezige personen en hoeft een ventilatiesysteem niet onnodig toeren te draaien. Vooral voor gebouwen met een frequent fluctuerende bezettingsgraad als gevolg van de gebouwfunctie of het Nieuwe Werken is dit zeer gunstig voor zowel de luchtkwaliteit als voor de energierekening.

 

CO2 sensors in combinatie met natuurlijke ventilatie kan een oplossing zijn voor zeer kleine gebouwen (mits er consequent gehandeld wordt), echter voor grote, multifunctionele (kantoor)panden is dit zeker geen realistische optie. Daarbij kan natuurlijke ventilatie in de winter voor veel energieverlies zorgen, verder kunnen ramen niet altijd open en in de gevallen dat het wel kan zorgt dit soms voor geluidsoverlast. Wel kan de mogelijkheid om een raam of rooster te openen (in combinatie met goede mechanische ventilatie) het ervaren comfort verhogen.  

 

Aanwezigheid van schimmels kan duiden op te veel stof, te weinig doorspoeling met verse lucht, te hoge temperaturen en soms te weinig zonlicht. Een goed schoonmaakplan (verwijderen van grof stof en neutraliseren van bacteriën op oppervlakten en vloeren), voldoende ventilatie, en schone ventilatiekanalen en dus schone toevoerlucht helpen om schimmelgroei te voorkomen.

 

Hoge fijnstof concentraties hebben niet zo veel met de schoonmaak van oppervlakten te maken. Deze deeltjes dwarrelen zeer snel op en zijn voor het grootste deel luchtgedragen. Fijnstof kan afkomstig zijn van mensen zelf (kleding, huid etc.), kopieerapparaten, printers, krijtstof en bouwmaterialen. Deze deeltjes kunnen weggespoeld worden door middel van ventilatie. Ook kan hier luchtreiniging voor gebruikt worden, voor mensen met een (luchtweg)allergie kan dit prettig zijn. Echter, wanneer we over de meest schadelijke gezondheidseffecten door fijnstof spreken hebben we het veelal over ultrafijn stof dat afkomstig is van verbrandingsprocessen zoals bij verkeer en industrie. Deze deeltjes komen binnen via spleten, ramen, roosters, deuren en ventilatiekanalen. Een goed inlaat filter en/of een luchtreiniger in de ruimtes zelf kan erg nuttig zijn in gebouwen langs wegen, industrieterreinen of drukke stadscentra. Er zijn tegenwoordig effectieve inlaatfilters beschikbaar die zeer weinig (extra) drukval genereren. Een forse reductie in de binnenconcentratie kan resulteren in aanzienlijk minder blootstelling(concentratie x tijdsduur), gezien de duur van de blootstelling (8-urige werkdag).

 

Het hebben van een goed binnenklimaat in druk bezette kantoor- en andere utiliteitsgebouwen is dus minder vanzelfsprekend dan men wellicht in de eerste instantie zou denken. Er moet nagedacht worden over een goede installatie die niet gedimensioneerd is op een vast aantal gebouwgebruikers, maar als het ware kan inspelen op de ventilatiebehoefte op een bepaald moment. Het laatst genoemde is in de praktijk vaak ook nog behoorlijk energetisch efficiënter. Goede luchtfiltratie kan vanuit gezondheidsoverwegingen gewenst zijn in stedelijke en/of industriële gebieden. Een goed schoonmaak- en onderhoudsplan dat consequent wordt uitgevoerd is van essentieel belang om de algehele hygiëne op gezond peil te houden. Schone, ‘stof en bacterie vrije’ oppervlakten dragen bij aan een gezond binnenklimaat. Verder is het nuttig om periodiek wat metingen te laten verrichten zodat er indien nodig tijdig bijgestuurd kan worden en structurele problemen en de gevolgen daarvan voorkomen kunnen worden.

 

Raphael Broek (raphael.broek@vfatechnology.com) is onderzoeker bij VFA Solutions. www.vfa-solutions.com