Rond 1870 ontwierp de Dienst der Publieke Werken in Amsterdam een openbaar urinoir voor in het stadscentrum. Deze plaskrul was strikt voorbehouden aan heren, want in die jaren waren wij niet geëmancipeerd. In 1970 lieten Dolle Mina’s zien dat zij ook zo’n gelegenheid wilden, maar dat heeft om een begrijpelijke reden nooit doorgezet: de onbeschrijflijke urinegeur. Zo’n stank komen wij in hedendaagse inpandige toiletfaciliteiten ook tegen. Hoe kan de schoonmaak dit bestrijden zonder er onevenredig veel tijd aan te besteden? Clean Totaal spreekt met Leon Royendijk, Nationaal Accountmanager Schoonmaakbedrijven van Groveko, Kees van Es van Van Es schoonmaakartikelen en Kurt Lambertz business consultant bij BOMA.
Geschreven door Leon van den Berg, redactielid Clean Totaal
Hoe ontstaat urinegeur?
Royendijk (Groveko): “In urine zitten eiwitten en die gaan een verbinding aan met al aanwezige bacteriën op bijvoorbeeld een tegelvloer of wand. Nu zijn de tegels zelf niet echt het probleem, tenzij de glazuurlaag beschadigd is, maar de urine gaat in de altijd poreuze voegen zitten. Als de urinetoevoer maar lang genoeg duurt, komt het ook onder de tegels in het beton terecht. Je kunt er dan met gewone schoonmaakmiddelen en een mop niets meer mee. Sterker nog, ook met diepreinigingsmethoden kom je niet verder, want de verontreiniging zit daarvoor meestal te diep.”
Van Es (Van Es Schoonmaakartikelen) is het daar niet helemaal mee eens. “Je kunt wel degelijk het probleem oplossen, ook als de urine al is doorgedrongen in de onderlaag. Het gaat inderdaad niet werken met enzymen, maar ons middel werkt op basis van een scheikundig principe waarmee je de geurmoleculen met tegengestelde geurmoleculen bestookt en die elkaar neutraliseren. Je maakt de voeg dus niet schoon, maar je zorgt dat geur niet meer geroken kan komen. Dit is een vinding van Hendrik Zwaardemaker (1857-1930) een Nederlandse arts die veel onderzoek deed naar de reuk- en smaakzin. Hij ontdekte het concept van geurneutralisatie waarin bepaalde geuren niet werden geroken wanneer deze werden gemengd met bepaalde geurende essentiële oliën; vloeistoffen gewonnen uit plantaardig materiaal door persing, extractie of stoomdestillatie. Deze combinaties van elkaar neutraliserende geuren heten Zwaardemakers Paren of Z-paren. Wij gebruiken dit bijvoorbeeld om een algemene urinegeur zoals die soms in verpleeghuizen hangt te bestrijden. In dat geval wordt ons middel via een ventilator in de lucht gebracht en zo de urinegeur bestreden. Dat is totaal anders dan bij een luchtverfrisser, waarbij je de geur maskeert met geuren waar niet iedereen even goed tegen kan.”
“Urinegeur is ook een bouwkundig probleem”
Lambertz (BOMA): “Urine zelf stinkt niet echt. Of je het ruikt is afhankelijk van de voeding en van medicijngebruik. De geur wordt veroorzaakt door bacteriën die zich voeden met wat in de urine zit. Maar dat is niet het enige probleem. In urine zitten zouten en kalk die aanzetten op oppervlakken. Dat is urinesteen, een volmaakte plek voor bacteriën om zich te ontwikkelen. De opbouw ervan wordt ook mede hierdoor veroorzaakt. Ik kom daarop nog terug. Tenslotte is urinegeur of rioollucht niet alleen een zaak van morsen van urine, maar ook een bouwkundig probleem. Denk aan een vochtige en te warme omgeving in combinatie met slechte ventilatie waardoor bacteriën en schimmels zich prima kunnen ontwikkelen en voor een muffe en vieze lucht zorgen. Maar denk ook aan slecht afkitten van een wc-pot op de vloer waardoor water en/of urine onder een pot kan komen en daar voor geurproblemen kan zorgen. Of denk aan een slechte aansluiting op het riool, waardoor geur- en vochtlekkage ontstaat. Je kunt dan schoonmaken wat je wilt, maar het gaat het geurprobleem niet oplossen.”
Is het ontstaan van urinegeur een mannenprobleem?
Royendijk: “In wezen wel. Mannen plassen vaak nogal slordig en als je ook dat dan ook nog van een bepaalde hoogte doet, heb je al snel spetters. Niet allen op de rand, maar ook op de vloer en soms zelfs op de wand. Overigens zijn damestoiletten maar een fractie beter. Daar kan het ook een vieze boel zijn, maar doordat er zittend wordt geplast is de kans op morsen kleiner. Maar er zijn meer situaties waarin urine morsen gebeurt. Denk aan kleuter– en basisscholen. Kinderen zijn snel afgeleid en dan komt er vaak meer naast de pot dan erin. Ook bij zieken- en verpleeghuizen is het een probleem. Als je door ouderdom slechter ziet, bibbert of dementeert is een ongelukje zo gebeurd.“
Van Es bevestigt dit, maar voegt ook iets toe. “In verpleeghuizen zijn veel mensen incontinent en zit voor zowel mannen als vrouwen een ongeluk in een klein hoekje. Je zult daar het probleem dus ook op de damestoiletten tegenkomen. Op scholen is urinegeur ook een veel voorkomend probleem waarbij die iets meer voorkomt bij de herentoiletten.”
“Het is niet per se een probleem voor het herentoilet, maar daar komt het wel wat vaker voor doordat er ook urinoirs hangen” aldus Lambertz. “Het basisprobleem is urinesteen in combinatie met een koud oppervlak waardoor steen zich afzet. Daarnaast is slecht ontworpen sanitair een trigger. Ik denk dan aan randen waaronder water en dus ook urine kan komen. Het maakt daarbij niet uit of je staand of zittend plast, spetters zijn er. Op die plekken kan urinesteen zich prima afzetten en ook vandaar komt geur. Als schoonmaker kom je daar niet goed bij en blijft het probleem ondanks prima inspanning bestaan. BOMA heeft daar een oplossing voor die ook geschikt is voor vloeren.”
Veelal wordt de geur gemaskeerd door een andere geur. De oorzaak van het probleem wordt dan echter niet weggenomen. Hoe kan het beter?
Royendijk: “Je wilt dat een toilet zo fris mogelijk ruikt, maar maskeren verdringt de ene geur door de andere en die hoeft ook niet iedereen lekker te vinden. De oorzaak wordt inderdaad niet aangepakt. Je zult de eiwitten moeten opruimen en dat kun je doen door enzymen te gebruiken. Daarop is de werking van ons middel Ewepo Bio Urineverwijderaar gebaseerd. Let wel, het is geen wondermiddel waarmee je het probleem direct uit de wereld helpt. Je zult dat allereerst methodisch goed moeten doen, dus voldoende vochtig en het middel lagere tijd moeten laten intrekken. De eerste twee keer moet je het product 10 tot 20 maal geconcentreerder opbrengen dan gebruikelijk en dat minimaal twee uur laten intrekken. Daarna kun je de vloer afnemen met een klamvochtige mop of werkdoek. Bovendien mag je het niet combineren met andere chemie omdat daarmee de micro-organismen die de enzymen leveren worden gedood en het dus niet meer werkt. Als je de behandeling daarna dagelijks volgens voorschrijft uitvoert, behoort het geurprobleem binnen een paar weken tot het verleden”
“Ja het kan beter, maar ook slechter” stelt Van Es. ”Een goede schoonmaak helpt, maar dan moet je ook goede middelen gebruiken. Als je chloor gebruikt om het probleem te verhelpen doe je in feite niks. Chloor bleekt en desinfecteert een korte tijd, maar maakt niet schoon., Daarvoor zijn betere middelen voorhanden” Vaak wordt gezegd dat chloor de urinegeur versterkt, maar dat is onjuist Het veroorzaakt een reactie met de zuren in de urine waardoor chloorgas ontstaat (redactie). “Als je het hebt over toepassing van BDLC EO 401 in de lucht neem je de oorzaak niet weg, maar zorg je er wel voor dat je niets meer ruikt. Het sprayen van dit middel met onze ScentSpray op de voegen heeft eenzelfde effect maar pakt de bron aan en uiteindelijk de oorzaak -verzadigde poreuze voegen.”
“Een vloeistofdichte vloer wordt altijd geadviseerd”
Lambertz: “Het kan beter door nooit meer een toilet te bouwen met een tegelvloer. Een vloeistofdichte vloer is echt veel beter omdat je dan de hoofdoorzaak wegneemt. Dat adviseer ik ook altijd. De praktijk is echter dat er nog heel veel toiletruimten zijn met tegelvloeren en dat er nog steeds nieuwe bijkomen. Bijvoorbeeld met natuursteen omdat het er zo mooi uitziet. Geur is dus bestaand en daar moet je iets aan doen. Het advies is om in een sanitaire ruimte te moppen met een katoenen vlakmop i.p.v. een microvezel mop. De beste methode is het twee emmer systeem: de (katoenen) mop spoelen in schoon water en uitpersen, dan een deel van de vloer doen en uitspoelen in de vuilwateremmer. Dan weer persen en de mop spoelen in de schoonwater emmer en weer persen etc. Met dit systeem heb je het beste oplossende en opnemende vermogen. Maar met water alleen ben je er nog niet. Je moet er ook een middel aan toevoegen dat reinigt en echt werkt tegen geurvorming. Wij adviseren daarvoor Greenspeed ProbioSan. Dat is een middel met per ml 50 miljoen goede bacteriën die de bacteriën die stank veroorzaken aanpakken. Niet alleen bij het schoonmaken zelf, maar ook in de 24 uur erna omdat de probiotica erin actief blijft. Dit middel heeft dan ook een milieu bevorderende werking en is Cradle to Cradle gecertificeerd.
Let wel het is geen instant resultaat, maar je pakt het probleem stapsgewijze aan. Kern is dagelijkse schoonmaak. In de eerste maand lijkt er weinig resultaat. De voegen blijven vies en ook nog geur afgeven maar die is al minder omdat de bovenste laag vervuiling al geneutraliseerd is. In de twee maanden erna worden de resultaten zichtbaar beter en is de stank uiteindelijk weg. Die blijft ook weg. Je schakelt dan over op een onderhoudsdosering ProbioSan. Er zijn namelijk nauwelijks nog geur veroorzakende bacteriën over en is er dus ook weinig voedsel voor de probiotica. Daarnaast is er natuurlijk ook de urinesteen in de randen en in de afvoer. Daarvoor gebruik je een spray met een hogere concentratie ProbioSan. Na een tijdje zal je merken dat je steengruis in de toiletpot en het urinoir ziet, dat is een teken dat de probiotica z’n werk doet en de bacteriën die de steenvorming in stand houden dood zijn. Datzelfde gebeurt trouwens in de afvoer waardoor verstopping door urinesteen wordt voorkomen. Overigens sluit ik aan bij Rovendijk die stelt dat je geen middelen door elkaar moet gebruiken, met uitzondering van een ontkalker die hardnekkige kalkvorming aanpakt.”
Zulke middelen waren er een jaar of tien geleden ook al op de markt, maar die lieten een plakkerige laag op de vloer achter.
Royendijk: “Daar weet ik niets van, maar het is in ieder geval niet het geval bij ons middel.” Van Es kent dit ook niet. Lambertz geeft aan dat er geen plakkerige laag ontstaat bij ProbioSan, maar wel dat in de eerste maand het optische resultaat niet optimaal is.
Kun je indringen van urine ook bouwkundig voorkomen?
Royendijk: “Jazeker kan dat, maar in de praktijk gebeurt het niet vaak omdat het vrij onbekend is. Je kunt de voegen sealen of hydrofoob maken waardoor de urine er niet in kan trekken. Daarnaast is natuurlijk de vraag of een tegelvloer wel de meest geschikte vloer in een toilet is. Architecten kijken vaak vooral naar of een oplossing mooi en niet te duur is. In de besluitvorming worden zelden of nooit mensen uit de facilitaire dienst betrokken, waardoor je vaak oplossingen krijgt die in de praktijk niet of nauwelijks gereinigd kunnen worden of extra aandacht nodig hebben. Je kunt ook voor een PVC- of gietvloer kiezen en dan is het geurprobleem bij normale dagelijkse schoonmaak uit de wereld.”
“Ja, je moet gewoon geen tegelvloeren meer toepassen in toiletgroepen”, aldus Van Es. “Dat is een slechte keuze omdat iedere voeg in wezen poreus is. Ik wordt wel gevraagd om te adviseren bij nieuwbouw en adviseer dan altijd een vloeistofdichte vloer. Het morsen van urine ga je daarmee niet tegen, maar je zorgt er wel voor dat deze nergens naar toe kan en bij de eerstvolgende schoonmaakbeurt verwijderd wordt. Duurt dat wat langer, dan kun je ons neutraliseringssysteem voor lucht gebruiken. Dat geurneutralisatie echt werkt, blijkt ook uit ons marktaandeel in bijvoorbeeld de autohandel waarbij wij doorrookte auto’s weer fris laten ruiken en uit de toepassing ervan na een brand.” Lambertz wil ook geen tegelvloeren meer in het toilet.
Sponsored content
Crohill maakt korte metten met urinegeur
Vakpartner Crohill stelt dat urinegeur gemakkelijk op te lossen is met de juiste reinigingsmethode. “Een schoon en fris sanitair bereikt u door dagelijks met de Smart sanitair mop te reinigen in combinatie met allesreiniger Blue Star of de hoog geconcentreerde zure sanitairreiniger Red Star.”
» Lees: Korte metten met urinestank
Conclusie
Geur in toiletten wordt veroorzaakt door poreuze voegen in tegelvloeren/wanden, urinesteen onder sanitairranden en door bouwkundig falen. Je kunt er met traditionele schoonmaakmiddelen nauwelijks iets aan doen. Dat kan wel door het gebruik van middelen met micro-organismen, maar dat is wel een zaak van lange adem. Geur verdringing door het maskeren met andere geuren is geen goed idee vanwege mogelijke allergische reacties. Je kunt wel geur neutraliseren. Het voordeel daarvan is dat er onmiddellijk resultaat is. Het inpandige toilet kan dus geurvrij.
En de Amsterdamse krul? Misschien moet die uit het straatbeeld verdwijnen. Er zijn betere en meer hygiënische oplossingen voor openbaar toiletgebruik. Faciliteiten die naar ieder gebruik automatische gereinigd worden en waarvan ook dames prettig gebruik kunnen maken. Daarover hebben we al eerder in Clean Totaal geschreven.
