Minister De Jonge heeft bij de behandeling van de Coronawet toegezegd dat Nederlandse burgers nooit verplicht zullen worden om zich te laten vaccineren. Toch zien we nu dat een vaccinatiebewijs (of negatief testresultaat) wel nodig is voor deelname aan evenementen of inreizen naar Nederland. Mogen schoonmaakbedrijven dan ook van hun schoonmakers eisen dat zij zich laten vaccineren voor ze naar het werk komen?
Geschreven door mr. Alain Hardy van The Legal Company.
Europese rechtspraak
Op het gebied van coronavaccinatie op de werkvloer is er nog geen wetgeving of rechtspraak. Ter inspiratie kan wel gekeken worden naar een zaak van afgelopen april van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM). Het EHRM heeft besloten dat het verplicht vaccineren bij kinderziektes door de Tsjechische overheid toegestaan was. Daar was namelijk een legitiem doel (bescherming van de volksgezondheid) dat zwaarder weegt dan het belang van de betrokkenen om zich niet te laten vaccineren. Bovendien waren de vaccins veilig bevonden.
Het belang van de werkgever bij verplichte vaccinatie
Onder voorwaarden kan vaccinatie dus wel verplicht worden gesteld door de overheid, zo zegt het EHRM. Kan de baas dan ook vaccinatie verplicht stellen op de werkvloer? De werkgever heeft namelijk het recht om redelijke instructies te geven aan zijn personeel. In dat kader mag de werkgever van werknemers verlangen om een mondkapje te dragen op het werk, zo heeft de rechter onlangs bepaald.
Daarnaast heeft de werkgever een wettelijke zorgplicht om maatregelen te nemen voor een veilige werkomgeving. Coronabesmettingen op de werkvloer, met alle gevolgen van dien, moeten dus zoveel mogelijk voorkomen worden. Als de werkgever onvoldoende maatregelen neemt is hij aansprakelijk voor de schade.
Bovendien loopt de werkgever het risico op het betalen van een billijke vergoeding bij ontslag als hij de coronamaatregelen niet goed naleeft. Afgelopen maart is een werkgever nog veroordeeld tot het betalen van € 58.000,- aan een werknemer bij ontslag, omdat de werkgever de RIVM-richtlijnen niet serieus nam op de werkvloer. Als het voltallige personeel is gevaccineerd, kan straks het afstand houden worden losgelaten en kunnen de mondkapjes de prullenbak in.
Voor schoonmaakbedrijven kent werken met gevaccineerd personeel natuurlijk veel voordelen. Het is niet alleen veiliger voor de schoonmaker zelf, ook de opdrachtgever zal er blij mee zijn. Het ziekteverzuim zal logischerwijs ook afnemen.
Mag de werkgever zijn werknemers dan verplichten om zich te laten vaccineren? En als de werknemer vaccinatie weigert, hier gevolgen aan verbinden, zoals non-actiefstelling of ontslag? Als alle werknemers zich laten vaccineren zijn zij immers voldoende beschermd, kunnen er geen besmettingen meer plaatsvinden op het werk en kan iedereen weer naar werk gaan.
Wanneer kunt u werknemers verplichten zich te laten vaccineren?
De Gezondheidsraad heeft in februari van dit jaar een advies uitgebracht over verplicht vaccineren op de werkplek. Volgens de Gezondheidsraad is verplicht vaccineren een inbreuk op de keuzevrijheid van werknemers. Verplicht vaccineren op de werkplek zou echter wel moeten kunnen als vaccineren duidelijk meerwaarde heeft boven andere maatregelen. Ook moet duidelijk zijn wat de consequenties zijn als een werknemer weigert zich te laten vaccineren. Ontslag als consequentie is hierbij geen optie volgens de Gezondheidsraad. Overplaatsing of een andere functie waar minder risico op besmetting of verspreiding bestaat, al dan niet tijdelijk, is eerder een oplossing.
Belangenafweging
Het is vooralsnog wachten op de eerste rechterlijke uitspraak over coronavaccinatie op de werkvloer. Of verplichtstellen van vaccinatie door de werkgever mogelijk is, zal afhangen van een belangenafweging. Het gaat erom wanneer een inbreuk op het recht op lichamelijk integriteit en keuzevrijheid gerechtvaardigd is. De werkgever heeft een belang om de gezondheid van zijn werknemers, opdrachtgevers en dus het bedrijf te beschermen. De werknemer die weigert zal daar ook zijn redenen voor hebben, bijvoorbeeld omdat hij niet “gelooft” in corona, de vaccins niet vertrouwt of zich vanuit zijn religie niet wil laten vaccineren. In de schoonmaakbranche zal de vaccinatiebereidheid lager zijn dan gemiddeld.
Bij de belangenafweging zal worden meegenomen dat de coronavaccins veilig zijn bevonden door de Gezondheidsraad en het EMA. Maar bij een werknemer die vaccinatie weigert, zal het belangrijkste vraagstuk zijn: is het voor deze specifieke werknemer wel noodzakelijk om zich te laten vaccineren?
Voor schoonmakers zal het antwoord hierop in veel gevallen “nee” zijn. De werkgever kan de gezondheid van zijn werknemers en de continuïteit van zijn bedrijf vaak ook waarborgen met minder vergaande middelen, zoals mondkapjes.
Vaccinatie zou wel noodzakelijk kunnen zijn voor werknemers in beroepen waarbij men in nauw contact komt met andere kwetsbare mensen. Een vaccinatie zou in dat geval van levensbelang zijn voor de kwetsbare persoon. Bij dat soort beroepen kan men denken aan artsen en verplegers, maar ook facilitair en ondersteunend personeel van ziekenhuizen of verzorgingstehuizen. Dus ook schoonmakers zouden hier onder kunnen vallen. Het moet daarbij wel duidelijk zijn dat de vaccinatie de gezondheid van anderen beschermt.
Voor de meeste schoonmakers zal vaccinatie echter niet noodzakelijk zijn. Soms is er wel nauw contact met grote groepen mensen, maar minder met risicogroepen die (nog) niet gevaccineerd zijn. Er zijn dan ook andere, minder ingrijpende maatregelen die als oplossing kunnen dienen, bijvoorbeeld het dragen van beschermingsmiddelen.
Conclusie
Schoonmakers verplichten tot vaccinatie is dus lastig, maar niet uitgesloten. De werkgever zal steeds per individuele schoonmaker moeten kunnen uitleggen waarom vaccinatie in zijn/haar situatie noodzakelijk en redelijk is en dat er ook geen alternatief mogelijk is.
Vragen of advies?
De juristen van The Legal Company zijn gespecialiseerd in het arbeidsrecht voor de schoonmaakbranche. Heeft u vragen over het voorgaande, advies of ondersteuning nodig? Neem dan contact op met The Legal Company door te mailen naar info@thelegalcompany.nl, te bellen naar 020-3450152 of ons contactformulier in te vullen. We bellen of mailen u dan binnen 24 uur terug.
Wilt u voortaan direct op de hoogte zijn van relevante juridische ontwikkelingen voor de schoonmaakbranche? Schrijft u zich dan in voor de maandelijkse Legal Cleaning Alert nieuwsbrief en volg de bedrijfspagina van The Legal Company op LinkedIn.
