Vorig jaar werd pijnlijk duidelijk dat het geduld van medewerkers met de slechte arbeidsomstandigheden en betaling in de schoonmaakbranche op was. Maandenlange stakingen waren het gevolg en werkgevers en opdrachtgevers in de branche namen het voortouw om de werksituatie te verbeteren. Dat heeft geleid tot de Code Verantwoordelijk Marktgedrag in de Schoonmaak- en Glazenwassersbranche die op 25 mei in Perscentrum Nieuwspoort door minister Henk Kamp van Sociale Zaken en werkgelegenheid in ontvangst werd genomen.
In de branchebrede commissie, waarin naast opdrachtgevers en werkgevers ook de vakbonden, schoonmaakbemiddelaars en het onderwijs zitting namen, lagen in eerste instantie de standpunten ver uiteen. Volgens voorzitter Kees Blokland heeft die periode waarin met de vinger naar elkaar werd gewezen en men op elkaar wachtte voor initiatieven maar kort geduurd. “Al snel kwamen we er gezamenlijk achter dat de wederzijdse belangen groter waren dan de verschilpunten. De problematiek was ook duidelijk: steeds kortere contracten, prijserosie, aanbesteding waarin de prijs domineerde ten koste van arbeidsomstandigheden en dus van medewerkers die de gevraagde kwaliteit niet meer konden leveren. Eigenlijk een situatie waarmee niemand gelukkig was. De huidige code verenigt en legt voor alle betrokkenen een verantwoordelijkheid over ‘de knip’ heen. Andere zaken dan de prijs zijn belangrijker geworden.”
MVO breder toepassen
OSB-voorzitter Hans Simons is de feitelijke initiatiefnemer. Hij is blij met het resultaat. “Ik heb er nooit aan getwijfeld dat we een resultaat zouden boeken. De branche is daarvoor te belangrijk. Er werken ruim 150.000 mensen en we leveren 1% van het BNP. Natuurlijk waren er wat wrijvingen, maar de soep wordt nooit zo heet gegeten als die wordt opgediend. De code brengt de branche jaren vooruit en is zeker ook een voorbeeld voor andere branches die met soortgelijke problematiek worden geconfronteerd zoals de beveiliging”. Zowel Jos Nijhuis van Schiphol als Kees Blokland (toen nog NS) geven aan dat hun bedrijven flink last hebben gehad van de stakingen, maar dat die meteen ook een eye-opener waren om tot een verbetering te komen. Nijhuis: “We werden ons beter bewust van het feit dat goed werkgeverschap als onderdeel van MVO zich ook uitstrekt tot medewerkers die niet in eigen loondienst zijn, maar wel langdurig binnen onze bedrijven werkzaam zijn.”
Langs elkaar heen leven
In eerste instantie waren de opdrachtgevers niet erg hiermee bezig. Eigenlijk vooral omdat men niet zo’n goed zicht had in de sector. In de praktijk is een grote afstand ontstaan tussen de eigen medewerkers en medewerkers van het schoonmaakbedrijf. Omdat ze op een andere manier in het bedrijf werken, niet via de eigen HR-afdeling maar via een derde partij, het schoonmaakbedrijf, worden schoonmaakmedewerkers niet gezien als onderdeel van het bedrijf. In feite zijn ze dat echter wel volgens Anja Jongbloed van FNV Bondgenoten. “Dat is ook de reden dat de vakbonden hun belangenbehartiging en dus ook stakingen in het bedrijf van de opdrachtgever uitoefenen.”
Poldereren
Volgens Blokland is de code vooral het resultaat van het bekende Nederlandse Poldermodel. Daarin is begrip voor elkaars standpunten en wordt gezocht naar een middenweg die voor alle partijen accepttabel is. -Simons beaamt dat dit inderdaad het geval is. Overigens regelt volgens Blokland de code vooral praktische zaken, Er wordt duidelijk omschreven wat goed opdrachtgeverschap inhoudt. Niet alleen de laagste prijs is een wegingsfactor maar de economisch meest voordelige inschrijving waarbij de wegingsfactoren transparant zijn. Ook worden opdrachtgevers mede verantwoordelijk voor de arbeidsomstandigheden bij opdrachtnemers en wordt het verschil tussen eigen en ander personeel zoveel mogelijk geëlimineerd. De meeste verwachtingen die gelden voor opdrachtgevers, gelden ook voor opdrachtnemers, zeker in de rol van hoofdaannemer. Belangrijk is dat bij de aanbesteding wordt uitgegaan van een realistische eis. In dit verband is natuurlijk de vraag wat dat dan is, want dat blijkt niet hetzelfde als een minimumprijs. Blokland: “Het gaat om een faire prijs waarmee de opdrachtnemer niet alleen kwaliteit kan bieden, maar ook goede arbeidsomstandigheden en vooruitzichten voor eigen medewerkers. Een minimumprijs is niet te nomen, omdat die afhankelijk is van de omstandigheden. De code zou die ook niet mogen vastleggen in verband met de mededingingsregels.”
Garanties?
Een code is natuurlijk aardig, maar het kan een loos papier blijken. Hoe is de invoering gegarandeerd? Nijhuis is daar heel stellig over: “Je moet niet willen werken met schoonmaakbedrijven die een onrealistisch lage prijs aanbieden. Dat moet namelijk tot problemen leiden. Schoonmaakbedrijven zouden op hun beurt niet moeten aanbieden bij opdrachtgevers die alleen naar de laagste prijs kijken.” Op de vraag hoe realistisch dat is, antwoordt Nijhuis dat vooral het laatste een aardige testcase zou zijn. En wat als een opdrachtgever of schoonmaakbedrijf niet mee wil doen? Blokland: “We hebben geen echte sancties , maar controleren als commissie wel. Ik denk dat we goed kunnen overtuigen door de breedte van onze samenstelling. We moeten eventuele misstanden wel op het spoor komen. Daarin spelen de vakbonden en medewerkers een rol. Anja Jongbloed is wel postief daarover. “We stellen geen of een gebrekkige naleving aan de orde bij opdrachtgever en opdrachtnemer. Als waarschuwing kunnen we een petitie aanbieden. Een goed verstaander heeft een half woord nodig, want de volgende stap is een staking bij het bedrijf. Dat is overigens niet onze eerste keuze.”
Ontwikkeling hoort erbij
Jaap Jongejan van CNV Vakmensen brengt nog onder de aandacht dat de schoonmaak problemen heeft om mensen te vinden, maar als schoonmakers gestimuleerd worden om verder te ontwikkelen er doorstroming binnen en buiten het schoonmaakbedrijf plaatsvindt. Juist dat zou mensen kunnen stimuleren om als schoonmaker te beginnen. Schiphol blijkt intern solliciteren door schoonmakers actief te stimuleren. Simons van OSB geeft aan dat men natuurlijk liever heeft dat mensen in de branche doorgroeien, maar dat stimuleren van medewerkers om zich verder te ontwikkelen ook onderdeel van goed werkgeverschap is.
Kansen voor kansarmen
En minister Henk Kamp? Die heeft geen problemen met polderen en voelt zich heel erg betrokken bij de code. “Mijn ministerie heet niet voor niets Sociale Zaken en werkgelegenheid, Deze code is zowel goed voor het sociale gezicht van de branche, als voor de werkgelegenheid daarin. Juist door onderling afspraken te maken, wint de schoonmaakbranche aan belang en kracht. Ik vindt het ook erg belangrijk omdat de branche veel kansen biedt voor mensen met een zwakke sociale positie. We kijken ook zelf nu met andere ogen naar de schoonmaak binnen ons gebouw en willen goed opdrachtgeverschap inhoud geven.” Kamp krijgt de code overhandigd. Even later krijgt hij van twee schoonmaaksters een wisser en poetsdoek in handen gedrukt om een plaquette met de code te onthullen. Mede dankzij hun aanwijzingen weet hij de plaquette schoon te poetsen, alvorens hij zelf tot zijn spijt de plaat poetst. Ik vind het ondanks mijn drukke agenda heel belangrijk om voor deze code tijd vrij te maken en hoop dan ook dat hij in de praktijk veel voor de branche en Nederland zal betekenen.”
Clean Totaal redactieraadlid Henk Cornelisse zegt het volgende over de Code:
“Ieder initiatief tot verbetering van de positie van de schoonmaker en het imago van de schoonmaakbranche is uitermate zinvol en hoognodig. In dit licht bezien is de Code Verantwoordelijk Marktgedrag als leidraad instrument z
eker een zeer nuttige bijdrage.
eker een zeer nuttige bijdrage.
Hierbij hoop ik dat veel (schoonmaak) bedrijven deze Code zullen tekenen én in de letter & geest hiernaar zullen handelen. Toch voel ik nog enige terughoudendheid om in euforie te geraken. De tekst is op essentiële onderdelen nogal algemeen opgesteld en daardoor niet voldoende concreet, hetgeen ruimte biedt tot verscheidenheid in interpretaties. Laten we hopen en erop vertrouwen dat bedrijven niet het randje gaan opzoeken van de mogelijkheden en vervolgens commercieel op de trommel slaan als goed opdrachtgever , werkgever of makelaar te boek te staan. Dan slaan we de plank namelijk mis! Sterkste punt in de branche was tot dusverre namelijk niet het exact nakomen van de afspraken…(zie artikel “Laurel en Hardy in Schoonmaakland”).
Ook de rol van de vakverenigingen verandert van trouble shooters naar meer educatie, het aanspreken van werknemers op hun vitaal belang voor het behalen van de doelstellingen.
Ik ben zeer benieuwd hoe dit concreet gestalte krijgt. Zoals terecht in de preambule gesteld wordt: de Code is een levend document en zal zowel qua inhoud als qua effect geëvalueerd en bijgesteld worden. Een controle orgaan wat toeziet op juiste naleving van de Code verantwoordelijk Marktgedrag ontbreekt, zodat de evaluaties plaats zullen vinden op basis een “zelfverklaring” en eventueel binnen gekomen meldingen en/of signalen. Nogal dun ijs.
Een zwaluw maakt nog geen lente, maar blij ben ik zeker met deze zwaluw! Als iedere partij zijn/haar verantwoordelijkheden serieus op pakt wordt pas echt een mooie lente en dit vier seizoenen lang!”
Deelnemers
De code is tot stand gekomen dankzij overleg tussern OSB, VMS, FMH, CNV Vakmensen, FNV Bondgenoten, ROC Friese Poort, Erasmus Medische Centrum, NS, Schiphol en de Rijksoverheid.
Leon van den Berg, redacteur Clean Totaal
Reacties uit de markt op de Code
Lees hier de code
Bekijk de film
Reageren? redactie@www.cleantotaal.nl
Lees ook:
OSB blij met Code
Aanbesteden schoonmaak verankerd in unieke Code
